بررسی نظریه نسبیت اخلاق

صحبت امروز ما درباره مسئله نسبیت اخلاق است. باید به این صورت سؤال کرد که آیا اخلاق مطلق است یا نسبی؟ یعنی اگر یک خوی یا خصلت و یا یک فعل به عنوان اخلاقی توصیه میشود آیا این، امر مطلقی است؟ یعنی یک خصلت که اخلاقی هست، برای همه وقت و برای همه کس و در همه شرایط، اخلاقی است؟ و یا یک فعل که آن را فعل اخلاقی مینامیم، نسبت به همه افراد و در همه شرایط و در همه زمانها فعل اخلاقی است، آنچنان که مثلًا میگوییم عدد 4 دو برابر عدد 2 است؟

یا اینکه نه، نسبی است؟ اگر گفتیم نسبی است، یعنی هیچ خصلتی و هیچ خویی و همچنین هیچ فعلی را به عنوان فعل اخلاقی نمیتوان بهطور مطلق توصیه کرد و آن را در همه زمانها و در همه مکانها و در همه شرایط و برای همه افراد صادق دانست.

این مسئله بالخصوص برای ما به موجب وابستگیمان به اسلام لازم است طرح شود، زیرا دین مقدس اسلام- همانطور که علمای قدیم ما گفتهاند- مجموعه دستورهایش سه بخش اساسی است: یک بخش عقلیات یا فکریات است که از آنها به «اصول عقاید» تعبیر میشود، بخش دوم نفسیات است که از آنها به «اخلاق» تعبیر میگردد، و بخش سوم بدنیات یا فعلیات است که از آنها به «احکام» تعبیر میشود. بخش اخلاق بخش فوق العاده مهمی است. در خود قرآن کریم یک سلسله