میشود مثل زیباییهای بصری و یا زیباییهای سمعی و بلکه زیباییهای دیگر، آن چیزهایی که حواس انسان را به سوی خود میکشاند، زیبایی حسی است. معتقدند که ما یک سری زیباییهای عقلی و معنوی هم داریم که آنها واقعاً از نوع زیبایی و جمال است ولی محسوس نیست و معقول است. در عین اینکه هر دو گروه در این اصل شریکند که زیبایی منحصر به محسوس نیست بلکه شامل معقول هم میشود، یک گروه تکیهشان روی فعل است؛ یعنی زیبایی را یک صفتی که در کار و فعل هست میدانند و میگویند بعضی از کارها ذاتاً زیبا هستند، مثلًا راستی خودش یک زیبایی و کشش خاصی دارد چه برای کسی که گوینده راست است و چه برای شنونده آن، صبر از همین نوع است، استقامت و علوّ نفس و شکر و سپاسگزاری و عدالت، اینها یک زیبایی و شکوه معنوی دارند که هر انسانی را به سوی خود میکشند و هر انسانی که این صفات در او باشد دیگران به سوی او کشیده میشوند.

لهذا افرادی که متصف به این صفاتند، ما به اصطلاح مریدشان میشویم، علاقهمند به آنها میشویم، یک جاذبهای در آنها حس میکنیم که به حکم آن جاذبه به سوی آنها کشیده میشویم. طبعاً انسانی که دارای چنین فعلی است خود، زیبا میشود.

همانطور که انسان لباس زیبا میپوشد و زیبا میشود، فعل زیبا هم از او صادر میشود و زیبا میشود، و التصاق فعل به انسان بیش از التصاق لباس است و بیش از التصاق زر و زیوری است که انسان به خود چسبانده باشد. پس، از نظر آنها فعل اخلاقی یعنی فعل زیبا، فعلی که حس زیبایی معنوی انسان زیبایی آن را درک میکند، و معیارش هم در خود انسان است و در کس دیگری نیست. معیارش ذوقی است در انسان که این زیبایی را درک میکند.

روح زیبا

گروه دیگر باز اخلاق را از مقوله زیبایی میدانند ولی زیبایی را اولًا و بالذات در خود روح انسان وارد میکنند و میگویند: بهطور کلی هرجا که تناسب وجود داشته باشد زیبایی هم هست و وحدت هم پیدا میشود، یعنی جزء با کل خود رابطه متناسب دارد. همینطور که اجزاء بدن انسان اگر در وضع خاصی قرار بگیرد ایجاد حسن ترکیب و لطف و زیبایی میکند به طوری که حس انسان مجذوب آن میشود و زیبایی در جسم جز تناسب اندام چیز دیگری نیست، مجموع قوا و استعدادهای