هیچ کدام به مبارزه با بیماری دعوت نمیکنند.

قبلًا گفتیم که بعد از سقراط، علاوه بر مکتب افلاطون و مکتب ارسطو، چهار مکتب دیگر نیز به وجود آمد که هرکدام به نحوی ادامه ج مکتب ج سقراط به شمار میرفتند. هرکدام از این مکتبها در حقیقت شاخهای از فلسفه سقراط را تعقیب میکردند. آن مکتبها عبارت است از: مکتب کلبیان، مکتب شکاکان، مکتب اپیکوریان و مکتب رواقیان.

از نظر تاریخی این مکتبها همه در زمانی به وجود آمدهاند که دوره ادبار یونان بوده است، زیرا نظام دولت شهری یونان وسیله اسکندر از بین رفت و با نابودی اسکندر نوعی بینظمی و اغتشاش و ناراحتی در زندگی مردم پدید آمد.

بسیاری از محققان را عقیده بر این است که این مکتبها همه عکس العملهای مختلفی است که فلاسفه به حکم قانون طبیعی در برابر آن مشکلات ابراز داشتهاند، و در واقع همه این فلسفهها فلسفه دلداری و تسلّی است.

میگویند: مردم میتوانند به طرق گوناگون با بدبختی و ادبار سروکار داشته باشند، میتوانند تسلیم آن شوند یا با آن بجنگند یا از آن بگریزند یا آن را بپذیرند.

مطابق هریک از این رفتارها، یک نظریه اخلاقی وجود دارد که آن را توجیه میکند.

مکتب کلبی مکتب فرار از زندگی است، مکتب رواقی مکتب مقاومت است اما مقاومت درونی، مکتب اپیکوریسم مکتب فرار از رنجها و پناه بردن به لذتهاست، و مکتب شک مکتب تزلزل معیارهاست که معمولًا به دنبال سختیها پدید میآید.

نظریات جدید

در دوره قدیم، اعم از دوره اسلامی یا مسیحی یا هندی یا چینی و غیره، پارهای نظریات اخلاقی هست که ما فعلًا از ذکر آنها خودداری میکنیم. مخصوصاً در نظر داریم فصل مشبعی درباره اخلاق اسلامی در آینده بحث کنیم.

ولی با اینکه اخلاق اسلامی از نظر تاریخی قدیم است، نظر به اینکه یک سیستم بسیار غنی و گستردهای است، بهتر این است که اول لااقل قسمتی از نظریات اخلاقی جدید را توضیح دهیم و آخر کار به توضیح سیستم اخلاقی