رساندهای، یا اگر تکلیف خودت را انجام ندادی به خودت سودی رساندی، و یا اگر احترامات را رعایت نکردی همینطور. (این مثالها را من میگویم) اینها همه اشتباه است. باید عقل و هوش بشر را زیاد کرد و به او دوربینی داد. آدمی که خیال میکند سودش در پایمال کردن حقوق مردم است، به علت نزدیک بینی اوست، پیش پایش را میبیند و دور را نمیبیند و عکس العملها را توجه ندارد. باید به بشر مجموع عکس العملها را فهماند.

این مثال را من میگویم: فرض کنید عدهای در یک اتاق با همدیگر زندگی میکنند. هر فردی ممکن است به دلیل تنبلی یا به هر دلیل دیگری به وضع این اتاق اهمیت ندهد ولی انتظار هم داشته باشد که این اتاق همیشه پاکیزه و مرتب باشد.

ولی زود میشود به این جمع فهماند که منفعت فرد فرد ما این است که این وظایف را در مورد این اتاق عمل کنیم. بشر زود میتواند این مطلب را بفهمد. وقتی من فهمیدم که منفعت فرد من در همین است، شما هم بفهمید که منفعت فرد شما در همین است، دیگری هم بفهمد که منفعت فرد خودش در همین است، قهراً همه این کار را خواهند کرد چون انسان منفعت خواه است.

مثال میزند، میگوید: من ممکن است ابتدا فکر کنم که اگر بروم گاو همسایه را بدزدم سود بیشتری خواهم داشت، ولی وقتی به من بفهمانند که اگر تو گاو همسایه را بدزدی همسایه هم گاو تو را میدزدد و آن همسایه دیگر هم مثلًا الاغت را میدزدد و تو بجای اینکه یک سود ببری صد زیان میبری، بدیهی است گاو همسایه را نمیبرم تا گاو مرا نبرند و این خیلی طبیعی است. پس فقط باید به بشر تیزهوشی داد و به او حالی کرد که آنچه «اخلاق» نامیده میشود همان چیزهایی است که سود همگان را در بر دارد.

این هم یک نوع مکتب اخلاقی که در واقع ارزشهای اخلاقی را انکار کرده؛ یعنی باز مقیاس، منافع شده. منتها تا حالا همیشه گفته میشد که اخلاق چیزی است که با منافع تزاحم پیدا میکند و آن که فلان ارزش اخلاقی را بر منفعت مقدم بدارد کارش اخلاقی است، ولی این مکتب میگوید: چرا شما میآیید میان منفعت و کار اخلاقی تعارض قائل میشوید و بعد میگویید منفعت را انسان به حسب طبع خودش دنبالش میرود اما کار اخلاقی را روی چه حسابی انجام دهد؟ و بعد میخواهید برایش یک مقیاس و میزان بیان کنید و هرکدام چیزی میگویید. خیر،