(انقلاب طبقاتی) کمک میکند یا نرفتنت؟ هر کدام که به آن انقلاب کمک میکند همان را اختیار کن. و نمیشود در آنِ واحد هم رفتنش کمک کند و هم نرفتنش. یک مکتب تک ارزشی است و لهذا هیچ معیار اخلاقی دیگر نمیتواند در اینجا حاکم باشد. مثلًا ممکن است یک همرزم انقلابی یک عمر با شخص همرزمی کرده باشد، به خود کمونیسم خدمت کرده باشد، بعد به مرحلهای برسد که آن که مافوق اوست یا لااقل زور بیشتری دارد و یا به هر حال فکر خودش اینطور است، یکدفعه فکر میکند که تا این ساعت این رفیق ما گامهایی که برداشته در جهت انقلاب بوده ولی از حالا یک فکری برایش پیدا شده که این فکر مانع و مزاحم است؛ مثل آب خوردن او را از میان برمیدارند، یعنی تکه پارهاش میکنند. دیگر هیچ فرقی میان این آدم با آن آدمی که پنجاه سال علیه این مرام مبارزه کرده نیست. [از نظر این مکتب] انسان یک ارزش بیشتر ندارد و ارزش انسان را انقلاب تعیین میکند، و اگر آن یک ارزش را از دست داد از بین بردن ده میلیون انسانی که این ارزش را ندارند یا از دست دادهاند ضد اخلاق نیست، بلکه از بین بردن دو ثلث مردم کره زمین هم ضد اخلاق نیست، چون غیر از این دیگر معیاری وجود ندارد.

این هم یک مکتب اخلاقی که در ابتدا تحت یک عنوان ذکر میشود و میگوید:

معیارْ تکامل است، که خیلی معیار جالبی است و گویی که مکتبهای دیگر به اخلاق ضد تکاملی قائلند. ولی اگر به معنای خاصش در نظر بگیریم، میگوید: معیارْ انقلاب است، و این ناشی از دید خاص جامعه شناسانه و دید خاص فلسفه تاریخی است که اینها دارند از باب اینکه معتقدند تاریخ جز به صورت انقلاب پیشروی نکرده است و در آینده هم جز به صورت انقلاب پیشروی نمیکند، پس تکامل در گرو انقلاب است و هرچه غیر آن باشد ضد تکاملی است و بنابراین ضد اخلاقی است.

اصالت فرد و اصالت جامعه

درباره اخلاق کمونیستی از دو جهت باید بحث بشود: یکی از نظر کلی که بحث اصالت فرد و اصالت اجتماع مطرح است. ممکن است کسی اساساً تکامل را به عنوان یگانه معیار [برای کار اخلاقی] قبول نداشته باشد. ما تکامل فرد داریم و تکامل جامعه. گاهی اوقات میان این دو تکامل تزاحم صورت میگیرد، یعنی