همچنین این مکتب یک نظریه خاص در مورد [ماهیت تاریخ دارد که بر] اساس اصالت اقتصاد است. میگوید: ماهیت اصلی تاریخ را اقتصاد تشکیل میدهد، که این را «ماتریالیسم تاریخی» میگویند. ظاهراً این اصطلاح را انگلس وضع کرده است. ماتریالیسم تاریخی یا مادیت تاریخی، یعنی تاریخ ماهیت مادی دارد. و بخش دیگر، بخش جامعه شناسی است. در بخش جامعه شناسی هم مثل بخش فلسفه تاریخ، جامعه تقسیم میشود به زیربنا و روبنا، و زیربنای جامعه روابط اقتصادی و تولیدی است و روبنا همه چیز دیگر. قسمتهای دیگری از مکتب مارکسیسم البته مربوط به مسائل اقتصادی است، یعنی واقعاً ماهیت اقتصادی دارد، همان چیزی که رشته تخصصی کارل مارکس هم فقط آن بوده؛ یعنی او یک مرد اقتصاددان بوده و در اقتصاد صاحب نظر بوده است و نظریهای دارد- اگرچه این نظریه را هم قبلًا اقتصاددانهای دیگر گفته بودند ولی شاید او بیشتر پرورش داد- راجع به مسئله کار و ارزش که ارزش فقط از کار به وجود میآید و سرمایه تولید ارزش نمیکند، بنابراین ارزش اضافی (هر سودی که سرمایهدار به دست میآورد) به او تعلق ندارد بلکه به کارگر تعلق دارد، که این نظریه خاصی است درباره کار و سرمایه.

بخش دیگر قهراً مسئله اخلاق کمونیستی است که این مکتب چگونه اخلاقی را توصیه میکند و چگونه اخلاقی را محکوم میکند؟ در این مکتب میشود گفت- اگرچه به این تعبیر شاید خودشان هم نگفتهاند ولی میتوان اینجور نتیجه گیری کرد- که یگانه معیار برای اخلاق، تکامل است؛ یعنی هرکاری که جامعه را به پیش ببرد، جامعه را به سوی تحول- که تحول هم جز در صورت انقلابیاش امکان پذیر نیست- ببرد، جامعه را به سوی کمال ببرد اخلاقی است، هرچه میخواهد باشد و به هر صورتی و به هر کیفیتی، و هرکاری که مانع تکامل جامعه باشد غیر اخلاقی است، هرچه میخواهد باشد. البته اگر به این شکل کلی بخواهیم بگوییم، این چیزی است که شاید هیچ کس با آن مخالف نباشد؛ یعنی هر مکتب اخلاقی با اینکه معیاری غیر از تکامل بیان میکند ولی سخنش این است که تکامل جامعه بستگی به اخلاق دارد، به همین اخلاقی که من میگویم. اگرچه معیار را تکامل نگفتهاند ولی هیچ کس اعتقاد ندارد که اخلاقی که توصیه میکند اخلاق ضد تکامل است، بلکه مدعی است که این اخلاق مقدمه و شرط تکامل است. بنابراین باید ببینیم این نظریه که