9 خودشناسی

وَ فِی الْارْضِ ایاتٌ لِلْموقِنینَ. وَ فی انْفُسِکمْ افَلا تُبْصِرونَ [1].

یکی از قدیمترین دستورهای حکیمانه جهان که هم به وسیله انبیای عظام به بشر ابلاغ شده است و هم حکیمان بزرگ جهان آن را به زبان آوردهاند و اعتبار خودش را همیشه حفظ کرده و بلکه تدریجاً ارزش آن بیشتر کشف شده است، این جمله معروف است که: ای انسان خودت را بشناس. در اخبار و احادیث ما این تعبیر مکرر آمده است، هم از رسول اکرم روایت شده و هم به تعبیرات مختلف در کلمات امیرالمؤمنین علی علیه السلام آمده است که: مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ [2] هرکس خود را بشناسد پروردگار خود را شناخته است یا میشناسد، و یا تعبیراتی شبیه و نظیر این تعبیر، مثلًاای انسان! خود طبیب خود باش که البته مقصود طب جسمانی و پزشکی معمولی نیست ولی این دستور هست. مثلًا امام صادق علیه السلام در حدیثی- که در تحف العقول و بسیار مفصل است و جملههای بسیار حکیمانهای در آن هست و ظاهراً روایت عبداللَّه بن جُندَب است- میفرماید: