سخن مولوی

عرض کردیم اگرچه در تعلیمات افراطی صوفیانه تعبیرات نارسایی در این زمینهها هست، افراطهایی که تحت عنوان مبارزه با نفس گفتهاند تا حدی که کرامت نفس را هم لگدمال میکند، ولی خیلی فهمیده هاشان این معانی را درک کردهاند. مولوی میگوید: «ای که در پیکار، خود را باخته». مقصود همان پیکار و جدل و کشمکش درونی است. ای کسی که در پیکار درونی، در اثر پیروزی میلها و طبیعت، خود واقعی را باختهای «دیگران را تو ز خود نشناخته» بیگانه را با خودت اشتباه میکنی، بیگانه را «من» میپنداری و نمیدانی که «من» او نیست، او تو نیستی. اینکه خیال میکنی آن «من» تو هستی، خودت را با غیرخودت اشتباه کردهای.

گاهی انسان میآید در مقابل آینه میایستد، خیال میکند خودش را دارد میبیند ... [2]

میگوید اگر میخواهی امتحان کنی که آیا خودت را کشف کردهای یا خودت را گم کردهای، در خلوتها درک میکنی. اگر چند روز انسانهای دیگر را نبینی وحشت تو را از پا در میآورد. همیشه میخواهی انسانهای دیگر، اشیاء دیگر را ببینی، چون گمشده در آنها هستی و خودت را در آنها جستجو میکنی. تو اگر خود واقعی را پیدا کرده بودی، اگر صد سال هم در خلوت میبودی که با خود واقعیات میبودی، یک ذره دلتنگی برایت پیدا نمیشد.

مسئله خود و ناخود، خودش یک مسئله مهمی است. در کلمات پیشوایان دین ما این مطلب، زیاد و به تعبیرات مختلفی آمده است.

بخیل « خود » ش را گم کرده

امیرالمؤمنین علی علیه السلام جملهای دارد راجع به بخیل. بخیل یکی از آن آدمهایی است