در اسلام و اخلاق اسلامی مطرح نیست، برای دیگران هم مطرح است که برای انسان دو «خود» سراغ دارند و دو «خود» نشان میدهند که با یک «خود» انسان باید مبارزه کند و انسانیتش به آن خود نیست، و خود دیگری دارد که خود شریف و اساسی و اصیل انسان آن خود است. منتها توضیح و توجیه این مطلب که چگونه انسان دو گونه خود دارد، گفتیم به آن صورت امکان ندارد. پس ناچار به صورت دیگری باید گفت. ما اول همان نظر اسلامی را ذکر میکنیم، بعد نظرهای دیگران را هم توضیح میدهیم.

نظر اسلامی

از نظر اسلامی این مسئله حل شده است. از نظر اسلامی در عین اینکه انسان یک حیوان است مانند هر حیوان دیگر، در عین حال به تعبیر قرآن نفخهای از روح الهی در او هست، لمعهای از ملکوت الهی و نوری ملکوتی در وجود انسان هست. «منِ» واقعی یک انسان آن «من» است. انسان «من» حیوانی هم دارد، ولی من حیوانی در انسان من طفیلی است، منِ اصیل نیست. من اصیل در انسان همان من ملکوتی انسان است [1]؛ یعنی آنچه در یک حیوان، من واقعی و حقیقی آن حیوان را تشکیل میدهد، در انسان من طفیلی اوست. من میخورم، من میآشامم، من میخوابم، حتی من میروم، اینها همه به یک «من» وابسته است، اما اینها درجات پایین این من است. همین من: من میخورم، من میآشامم، من تشنه میشوم، من گرسنه میشوم و ... در عین حال: من فکر میکنم، من خدا را یاد میکنم، من دوست دارم که دیگران را بر خود مقدم بدارم؛ همه اینها یک «من» است. اما این «من» درجاتی دارد. آنجا که «من» از آن حرفهای خیلی عالی میگوید، آن درجه عالی «منِ» انسان است که دارد حرف میزند، و آنجا که از این مسائل حیوانی صحبت میکند درجات پایین آن است.