نظریه عاطفی

یکی از نظریات درباره ملاک اخلاقی بودن که از قدیمترین نظریات است، نظریه عاطفی است. گروهی رمز اخلاقی بودن را در عواطف بشر میدانند، میگویند کار عادی و معمولی کاری است که از انگیزههای خودخواهانه و میلهای طبیعی انسان سرچشمه بگیرد و هدف از آن کار هم رساندن سودی به خود و یا رسیدن خود شخص به لذتی باشد. هرکار که از چنین میلهایی سرچشمه بگیرد و برای چنین هدفهایی باشد کار عادی و معمولی است و اخلاقی نیست، مثل اکثر کارهایی که مردم انجام میدهند. یک نفر کارگر که صبح به دنبال کار میرود برای اینکه مزدی بگیرد و با آن مزد هزینه زندگی خودش را تأمین بکند، کار او یک کار معمولی و عادی است. همچنین کار یک کارمند که شغل اداری دارد یا در شرکتی کار میکند و یا کار یک بازرگان که دنبال تجارت و سود میرود، تا آنجا که مربوط به شخص خودش و زندگی خودش است و از یک میل که مربوط به شخص خودش است ناشی میشود و هدف، لذتی است که به خودش برسد یا دفع رنجی است که از خودش بشود (مثل مراجعه انسان به پزشک که برای دفع رنج یا دفع خطری است که از خودش میشود) یک کار طبیعی است. کار اخلاقی کاری است که از عاطفهای عالیتر از تمایلات فردی، یعنی عاطفه غیردوستی، سرچشمه میگیرد. کارهای اخلاقی انسانها کارهایی است [ناشی از این] که آن انسانها غیر را هم دوست میدارند؛ یعنی تنها خودشان را دوست ندارند، به سرنوشت دیگران هم مانند سرنوشت خودشان علاقهمند هستند و از اینکه به غیر، سود یا لذتی برسد همان اندازه شادمان میشوند که به خودشان سودی برسد و خودشان به لذتی برسند، و البته این درجات دارد. گاهی عاطفه غیردوستی آنچنان در بعضی از انسانها اوج میگیرد که از اینکه به دیگران لذت یا سود برسانند بیشتر خوشحال میشوند تا اینکه به خودشان لذت یا سود برسانند؛ یعنی از اینکه بپوشانند بیشتر خوشحال میشوند تا بپوشند، از اینکه بخورانند بیشتر لذت میبرند تا بخورند، و از اینکه آسایش برسانند خوشحال ترند تا خودشان به آسایش برسند.

مبدأ و هدف در کار انسان

هرکاری در انسان مبدئی دارد و غایتی؛ یعنی در انسان یک احساس، یک میل، یک