علی علیه السلام فرمود:

وَ اعْلَموا انَّ یسیرَ الرِّیاءِ شِرْک وَ مُجالَسَةَ اهْلِ الْهَوی مَنْساةٌ لِلْایمانِ [1].

بدانید که ریای کم و کوچک هم شرک به خداست و همنشینی با هواپرستان فراموشخانه ایمان است.

تعبیر بسیار رسا و کامل همین است که علی فرمود فراموشخانه است؛ یعنی انسان آنقدر تحت تأثیر دوستان و معاشران بد هست که تا وقتی که با آنها هست مثل این است که او را در فراموشخانه بردهاند، افکار و عقاید پاک خود را موقتاً از یاد میبرد، مثل این است که در آن وقت همچو افکار و عقایدی نداشته است. در [عرف] معروف است که معاشرت بوی دارد، یعنی هرکس بوی معاشرت را میگیرد، بوی خوی میآورد. شاعر میگوید:

باز هم عوامل دیگری برای سیاه دلی هست که ان شاء اللَّه بعداً مفصلتر صحبت میکنم. اصل مطلب این است که ما به این اصل تسلیم بشویم که تا قابلیت و استعداد نباشد هیچ کمالی صورت نمیگیرد. تهذیب و تصفیه نفس برای این است که قابلیت و استعداد ذاتی انسان برای ترقی ضایع نشود و بلکه بیشتر بشود: قَدْ افْلَحَ مَنْ زَکیها. وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسّیها [2] رستگار شد آن کس که روح خود را پاک و پاکیزه نگاه داشت، زیان برد آن کس که غشّی و غلّی در روح خود وارد ساخت.

سلب استعداد و قابلیت روح از آن نظر که روحْ جوهر زنده است، نظیر سلب