و مشاعرش به خوبی کار میکرد. در همان حال فرصت را غنیمت شمرد و یک مسئله فقهی را طرح کرد. مرد فقیه در شگفت ماند و به وی گفت: این چه وقت مسئله پرسیدن و مذاکره علمی است؟! ابوریحان جواب داد: فکر میکنم اگر این مسئله را بدانم و بمیرم بهتر است از اینکه این مسئله را ندانم و بمیرم.

علم و فکر غذای روح است. آدمی باید به همان اندازه که درباره معاش خود فکر میکند درباره غذای روح خود نیز بیندیشد و همان مقدار مراقبتی که در غذاهای جسمی لازم و ضروری است، در غذاهای روحی نیز لازم و ضروری است. علی علیه السلام میفرماید:

چرا مردم اگر در شب تاریک آنها را بر سر سفرهای بنشانند، تا چراغ را روشن نکنند دست به غذا دراز نمیکنند و اما اگر بر سر سفره فکری بنشینند هیچ در اندیشه نمیشوند که چراغ عقل را روشن کنند تا با چشم بصیرت ببینند این غذای روحی که وارد روحشان میشود چه نوع غذایی است؟.

همان طوری که غذاهای جسمانی بعضی مقوّی و بعضی ضعفآور است، بعضی نشاطانگیز و بعضی سستیآور و بیحال کننده است، بعضی موجب سلامت و بعضی مسموم کننده است، غذاهای فکری نیز همینطور است. تعلیماتی که آدمی فرا میگیرد و کتابهایی که مطالعه میکند و مقالاتی که میخواند و سخنرانیهایی که گوش میکند از لحاظ اثر همه یکسان نیستند؛ بعضیها راستی فکر و اراده را قوّت میبخشد و بعضی یأس و نومیدی میبخشد. بعضی از تعلیمات است که آدمی را به حیات و زندگی و نظام آفرینش خوشبین میکند. تعلیمات دینی اگر به صورت درستی آموخته شود ارزش حیات و زندگی و هدف آن را بالا میبرد و نظام آفرینش را محبوب و دوست داشتنی میکند، آدمی را به سرنوشت دیگران علاقه مند میسازد، و اما بعضی تعلیمات دیگر است که حیات و زندگی را در نظر انسان بیهوده و بیهدف و خلقت را عبث معرفی میکند، روحیه آدمی را نسبت به همه چیز و همه کس حتی نسبت به خودش بدبین مینماید. تعلیمات بسیاری از افرادی که خودشان روحیه ضددینی دارند همین اثر را دارد. در حوادث روز که به وسیله