دیگران بهره میدهند [1]. در حدیث است که مقصود از جمله آخری این است که از علمهای خود به دیگران بهره میدهند و آنها را ارشاد و هدایت میکنند.

در حدیث دیگر است که هیچ تحفه و هدیهای گرانبهاتر و باارزشتر از این نیست که کسی فکری و حکمتی و دستورالعمل صحیحی برای زندگی به دیگران هدیه کند.

نظایر این تعبیرها و بیانها در آثار دینی ما زیاد است. از همه اینها ما باید بفهمیم که از نظر اسلام راهنمایی فکر و عقیده مردم در چه درجه از اهمیت است. فقر روحی و فکری بالاتر از فقر مالی و اقتصادی است. با داشتن ثروت روحی و فکری و اخلاقی میتوان فقر مالی و اقتصادی را علاج کرد ولی با وجود فقر روحی و معنوی، بی نیازی مالی سودی ندارد و ممکن است بر ناراحتی و شقاوت انسان بیفزاید.

مقصود این نیست که فقر مالی و احتیاج مادی امر ممدوحی است و نباید آن را چاره کرد، بلکه مقصود این است که انسان نباید فقر را منحصر به فقر مالی بداند و توجهی به فقرهای فکری و روحی و اخلاقی نداشته باشد. چیزی که منشأ میشود انسان همه توجه خویش را معطوف به رفع فقر مالی بکند این است که انسان خودش فقر مادی را بیش از دیگران احساس میکند و رنج فقر مادی را بیش از کسان دیگر حس میکند، برخلاف فقرهای روحی و معنوی که خود شخص آن فقر و عوارض و آثار آن فقر را احساس نمیکند، دیگران و مخصوصاً آنهایی که از این ثروت معنوی بهره کافی دارند بهتر احساس میکنند. از این جهت است که میبینیم پیغمبران و پیشروان قافله بشریت بیشتر توجه خود را به رفع نواقص روحی و معنوی معطوف کردهاند، چون میدانند که نواقص مادی را خود مردم خوب درک میکنند و در این ناحیه چندان احتیاجی به تنبّه و تذکر و بیداری نیست.

خداوند متعال در قرآن کریم آنجا که میخواهد نعمتهای خود را نسبت به بنده صالح خود حضرت محمّد بن عبداللَّه صلی الله علیه و آله برشمارد همه قسمتها- چه مادی و چه معنوی- را ذکر میکند، هم رفع فقرهای مادی را ذکر میکند و هم رفع فقرهای معنوی را. میفرماید: