روشنفکریهای افراطی خلیفه دوم

یکی از کسانی که به قول امروزیها در مسائل اسلامی، روشنفکری به خرج میداد و کار این روشنفکری او به حد افراط رسیده بود خلیفه دوم است. خلیفه دوم به اصطلاح خیلی روشنفکرمآبانه کار میکرد اما تندرویهایی کرد. مثلًا یک جا پیغمبر دستور داده بود و او میگفت: این موضوع فقط برای پیغمبر و زمان خودش بود ولی زمان ما تغییر کرده است و ما این را عوض میکنیم. البته ممکن است یک نفر شیعه با احساسات ضد خلیفهای که دارد، این را به حساب تعمد و ضربه زدنهای عمدی بگذارد، بگوید فقط مقصودش مخالفت با پیغمبر بوده است.

ولی اگر نخواهیم اینجور بگوییم، طوری بگوییم که برای طرفداران خلیفه هم قابل قبول باشد، باید بگوییم که اینها خطاها و اشتباهاتی است که از او سرزده است.

مثلًا در اذان، فصول اذان را خود پیغمبر اکرم دستور و تعیین فرموده است. یکی از آن فصول حَی عَلی خَیرِ الْعَمَل است. معنی این فصل این است: رو بیاور به بهترین اعمال که نماز است. زمان خلافت عمر میرسد، زمانی که دنیای اسلام عجیب نیازمند به جهاد است و مسلمین در مقابل خود دو جبهه بسیار بزرگ دارند: یکی ایران و دیگری روم که مقتدرترین کشورهای روی زمین هستند، با توجه به عده مسلمانها که بیش از چهل پنجاه هزارنفر نبودند و یکدفعه با تمام دنیا اعلان جنگ دادهاند. مثل این است که یک کشوری مثل ایران یک تحولی در آن به وجود بیاید و با دو مملکت بزرگ دنیا یعنی آمریکا و شوروی اعلان جنگ بدهد که در واقع اعلان جنگ با دنیاست. روی همین حساب است که مورخین اروپایی اتفاق کلمه دارند که اگر نیروی عظیم ایمان در این مردم نبود، چنین چیزی محال بود. هرچه باشد این یک امری است شبیه به اعجاز ولی اعجاز ایمان. در آن عصر احتیاج مسلمانها به سرباز و سربازی خیلی زیاد بود و میبایست روحیه سربازها قوی باشد و اعتقاد داشته باشند و جهاد را اصلی لازم و واجب بدانند.

فکری در دماغ خلیفه پیدا شد، گفت: حَی عَلی خَیرِ الْعَمَل را از اذان بردارید، چون به روحیه سربازی ضربه میزند. وقتی که فریاد برآورید که روی به نماز بیاورید چون نماز بهترین اعمال است، دیگر سرباز فکر میکند که نماز از جهاد بهتر است، همیشه در فکر نماز خواندن است و از جهاد اعراض میکند. لذا گفت این را بردارید و بجای آن بگویید: الصَّلوةُ خَیرٌ مِنَ النَّوْم نماز از خوابیدن بهتر است، تا