مقدار مفاهیم مقدس بشری استعمال شده است؟ در کدام عصر و زمان اینقدر دم از اخلاق و صلح و امنیت و آزادی و مساوات و برادری و برابری و انسانیت و حقوق بشر زدند و در کدام عصر به اندازه زمان ما این مفاهیم را ملعبه قرار دادند و با اینها بازی کردند؟ از آن سر دنیا با هواپیمایش حرکت میکند و بمبهای آتش زا را روی سر مردم بیگناه میریزد، بعد میگوید تصمیم آمریکا در دفاع از آزادی راسخ است.

آن بلوک دیگر را هم در چکسلواکی دیدید. بزرگترین پدیدهای که در عصر ما هست پدیده نفاق است و بزرگترین کارخانهای که در عصر ما اختراع شده است کارخانه قلب حقایق است. این است بزرگترین نیاز بشر و مادر همه نیازها در عصر حاضر. بشر دردش همه از ناحیه دنیای بیرون نیست، بیشتر از ناحیه خودش است.

یک سلسله مسائل است که در سطح پایینتر از طبیعت بشر است، یعنی طبیعت او بر آن حکومت میکند و آن در دست طبیعت بشر ابزار است و جز ابزار چیزی نیست. علم از این قبیل است. علم قدرت ندارد بر طبیعت بشر مسلط بشود. طبیعت بشر، علم را- به هر درجه که برسد- در اختیار خودش میگیرد، استخدام میکند و مثل یک ابزار از آن استفاده مینماید. عقل و قانون و فلسفه و فکر و صنعت از این قبیل است. بشر با این قدرت علمی و فنی خود که میبینیم امروز آهنگ سفر افلاک کرده است و به کره ماه میرود، در دریا و صحرا و فضا نقطهای نیست که نتواند آنجا را تسخیر کند، یک جا که مانده است و آنجا را دیگر قدرت ندارد، نفس و روح خودش است. با این همه پیشرفتها در مرحله علم و فن، در ناحیه آدمیت و خوی انسانی و انسانیت چقدر جلو آمده؟ یک قدم نیامده، چون کار علم و فن نیست، کارِ ایمان است. این یک بحث مختصری است راجع به مسئله احتیاج و نیازی که جهان امروز به ایمان بهطور مطلق دارد. باز روی این هم نمیتوانم بحث بکنم چون میخواهم بحث خودم را لااقل بهطور اختصار هم شده به آخر برسانم.

ایمان، پایه همه مقدسات

مقدسات بشر چیست؟ عدالت یکی از مقدسات بشر است. آزادی یکی از مقدسات بشر است. احسان یکی از مقدسات بشر است. امنیت یکی از مقدسات بشر است.

راستی، درستی، امانت یکی دیگر از مقدسات بشر است. بدون شک تمام اینها در گرو ایمانند. آن چیزی که بشر ندارد این است. حالا چه ایمانی؟ این ایمان را از کجا