محکوم به زوال و فنا و نیستی است» بحث میکنیم، بلکه روی این بحث میکنیم که فلان مقرّره از مقررات اسلام متناسب با شرایط و اوضاع خاصی از زندگی بشر است، آن شرایط تغییر کرده، پس آن مقرّره دیگر نمیتواند وجود داشته باشد. این بود که روز اول هم عرض کردیم که باید رفت دنبال مثالها و مصداقها، و مسائل باید بهطور جداگانه مطرح بشود.

نظر مارکسیسم

اول آن بحث کلی را عرض میکنیم. نظریهای که بیش از هر نظریه دیگری لازمهاش این است که هیچ ایدئولوژیای ثابت و دائم و جاوید نباشد، نظریه مارکسیستها و به طور کلی نظریه ماتریالیستهاست درباره انسان از دو نظر: یکی از نظر خواستههای انسان و به عبارت دیگر غرایز اصلی انسان، و آن اینکه انسان- که بدون شک تاریخ را انسان به وجود میآورد- تحت چه نیرویی است؟ یعنی نیروهای اصلی حاکم بر غرایز انسان چیست؟ و دیگر از نظر فکر انسان که آیا نفس فکر، یک پدیده مادی و تابع قوانین مادی عالم است که با تغییر شرایط مادی جبراً فکر هم باید تغییر کند؟ و به اصطلاح عقل به هیچ عنوان اصالت ندارد؟ از ماده و شرایط مادی استقلال ندارد که با تغییر شرایط مادی، عقل و فکر یا اصول عقلانی و اصول فکری ثابت باشند؟.

میدانیم که مارکسیستها براساس نظریه ماتریالیستی خودشان از دو نظر [قائل به جبر تاریخ هستند]: هم از این نظر که انسان را یک موجود صد درصد مادی میدانند و هم از این نظر که انسان را از نظر خواستهها مادی میدانند؛ یعنی خواسته و هدف اصلی انسان در جهان و زندگی همان منافع است؛ انسان بالضروره و به حکم سرشت خودش منفعت جو و منفعت پرست آفریده شده. البته منفعت را میتوانیم به یک معنایی تعمیم بدهیم، یعنی «خیر» ولی مقصود آن خیری که حکما میگویند نیست که آن را حتی به امور غیر مادی تعمیم میدهند [بلکه مقصودشان] همان اموری [است] که قابل تبدیل و مبادله است؛ یعنی امور مادی، اموری که بشود با پول خرید و فروخت و تبدیل کرد و خلاصه امور اقتصادی. هرچیز دیگر که شما فکر کنید از قبیل فرهنگ، اخلاق، دین، هنر، هیچ یک از اینها برای انسان اصالت ندارد، بلکه اینها طفیلیهایی هستند برای مسائل اقتصادی بشر. زیربنا مسائل اقتصادی