تغییر میکند، سبب نمیشود که قانون حتماً تغییر کند. علت عمده اینکه شریعتی میآید شریعت قبل را نسخ میکند این است که در زمان شریعت پیش، مردم استعداد فراگرفتن همه حقایقی را که از راه فهم باید به بشر ابلاغ بشود ندارند.

تدریجاً که در مردم رشدی پیدا میشود، شریعت بعدی در صورت کاملتری ظاهر میشود و هر شریعتی از شریعت قبلی کاملتر است تا بالاخره به حدی میرسد که بشر از وحی بینیاز میشود، دیگر چیزی باقی نمیماند که بشر به وحی احتیاج داشته باشد؛ یعنی احتیاج بشر به وحی نامحدود نیست، محدود است، به این معنی که چه از لحاظ معارف الهی و چه از لحاظ دستورهای اخلاقی و اجتماعی یک سلسله معارف، مطالب و مسائل هست که از حدود عقل و تجربه و علم بشر خارج است، یعنی بشر با نیروی علم نمیتواند آنها را دریابد. چون علم و عقل قاصر است، وحی به کمک میآید. لازم نیست که بینهایت مسائل از طریق وحی به بشر القا بشود. حداکثرِ آن مقداری که بشر به وحی احتیاج دارد، زمانی به او القا میشود که اولًا قدرت و توانایی دریافت آن را داشته باشد و ثانیاً بتواند آن را حفظ و نگهداری کند.

تحریف شریعت پیشین، یکی از علل نسخ

اینجا مسئلهای هست که باید آن را در دنبال این مطلب عرض بکنم و آن این است که یکی از جهات احتیاج به شریعت جدید این است که مقداری از حقایق شریعت قبلی در دست مردم تحریف شده و به شکل دیگری درآمده است. در حقیقت یکی از کارهای هر پیغمبری احیاء و زنده کردن تعلیمات پیغمبر گذشته است؛ یعنی قسمتی از تعلیمات هر پیغمبری همان تعلیمات پیغمبر پیشین است که در طول تاریخ در دست مردم مسخ شده است. و این تقریباً میشود گفت که لازمه طبیعت بشر است که در هر تعلیمی که از هر معلمی میگیرد کم و زیاد میکند، نقص و اضافه ایجاد میکند و به عبارت دیگر آن را تحریف میکند. این مسئله را قرآن کریم قبول دارد، تجارب بشر هم به درستی آن شهادت میدهد. مثلًا خود قرآن کریم که آمد تورات و انجیل را نسخ کرد ولی قسمتی از تعلیمات آنها را احیاء و زنده نمود؛ یعنی بعد از آنکه به دست مردم مسخ شده بود قرآن گفت آن که تورات یا انجیل واقعی گفته است این نیست که در دست این مردم است، این است که من میگویم، این مردم در