بررسی نظریه نسبیت اخلاق

انَّ اللَّهَ یأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْاحْسانِ وَ ایتاءِ ذِی الْقُرْبی وَ ینْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکرِ وَ الْبَغْی [1].

بحثهای دو سه شب پیش ما راجع به عدالت بود و خلاصه حرف این شد که عدالت بر پایه حق و استحقاق بنا شده است و عموم استحقاقهای انسان همیشه ثابت و یکنواخت و مطلق است، پس عدالت هم امری مطلق است و نسبی نیست. امشب میخواهم راجع به نسبیت اخلاق که چند شب قبل اشارهای به آن شد بحث کنم و بحث نسبیت در اخلاق و عدالت را خاتمه بدهم.

عرض شد که بعضی معتقدند که اخلاق نسبی است، بدین معنی که چیزی را نمیتوان گفت که برای همه وقت و برای همه جا اخلاقِ خوب است و نیز چیزی را نمیشود در همه وقت و همه جا اخلاق بد دانست. هر خُلقی در یک جا خوب است در جای دیگر بد، در یک زمان خوب است و در زمان دیگر بد. پس اخلاق امری نسبی است و چون نسبی است نمیتواند یک دستورالعمل کلی و همیشگی و همه جایی داشته باشد، بلکه در هر زمان دستور اخلاق باید یک جور باشد. این