2 مقتضیات زمان

انَّ شَرَّ الدَّوابِّ عِنْدَاللَّهِ الصُّمُّ الْبُکمُ الَّذینَ لایعْقِلونَ [1].

دیشب در اطراف مسئله مقتضیات زمان بحث میکردیم. کلمه مقتضیات و کلمه اقتضای زمان را تفسیر و معنی کردیم. برای اینکه آقایان محترم کاملًا توجه داشته باشند و مطلب را به ذهن خودشان بسپارند که اگر با یکی از دو طبقه جاهل و جامد روبرو شدند (با آن طبقهای که هرچیزی را به نام مقتضیات زمان میخواهند بپذیرند و به دیگران بقبولانند و یا آن طبقهای که اساساً این حرفها را موهوم تلقی میکنند) بتوانند درست مطلب را برای آنها بشکافند، از این نظر باز فهرست مطالب را تکرار میکنیم.

عرض شد که اقتضای زمان را یکی اینطور میشود تفسیر کرد که مقتضیات زمان یعنی پیشامدها و پدیدهها و امور رایج زمان. اگر چیزی در یک زمان پدید آمد، چون مخصوص این زمان است و این زمان نسبت به زمان گذشته زمان نوی است، باید آن را پذیرفت. پس پدیدههای هر زمان نوی را باید پذیرفت و این تجدد است، ترقی و پیشرفت است. عرض شد این حرف، حرف غلطی است. پدیدههای