خودش در رأس بود، فرمان میداد. مثلًا در فلان قضیهای که پیش آمده بود، بسیج عمومی اعلام میکرد یا [دستور میداد] امسال چه کشت بکنید. بدون شک پیغمبر اکرم در ده سالی که در مدینه بود، حکومت تشکیل داد و در میان مردم مثل یک حاکم حکومت میکرد. باز مقام حاکمیت و مقام مدیریت اجتماع غیر از مقام پیامبری و غیر از مقام قضاوت است. از آن جهت که پیغمبر بود، فقط مبین احکام بود؛ یعنی میگفت خدا اینجور امر کرده است، من هم به شما ابلاغ میکنم. از آن جهت که قاضی بود به مشاجرات مردم میرسید و از آن جهت که حاکم و سائس بود، اداره سیاسی مردم را به عهده گرفته بود. آیه شریفه میفرماید: یا ا یهَا الَّذینَ امَنوا اطیعُوا اللَّهَ وَ اطیعُوا الرَّسولَ وَ اولِی الْامْرِ مِنْکمْ [1] (اینجاست انضباطی که محکوم باید در مقابل حاکم داشته باشد، مردم باید در مقابل قوّه حاکمه داشته باشند) میگوید: خدا را اطاعت کنید، پیغمبر و اولی الامر را اطاعت کنید. و لهذا میبینید ما شیعیان به این آیه که میرسیم «امر» اولی الامر را مربوط به خلافت میدانیم، میگوییم این آیه مقام خلافت را معین میکند. این یک مقام دیگری است.

این مقام هم مقام مقدسی است و مثل آن دو مقام، آن را خدا باید معین کرده باشد.

انتقال این سه مقام به امام

ولی دو مطلب در اینجا هست. یک مطلب این است که آیا خدا به پیغمبر دستور داده است که بعد از خودش این مراتب را به دیگران تفویض کند یا نه؟ آری، ولی به این معنی: پیغامبری او دیگر نایب بردار نیست، یعنی اصلًا بعد از پیغمبر خاتم پیغمبر دیگری نیست. اما پیغمبر مبین احکام است. باید معین کند که بعد از من احکام را چه کسی بیان میکند، با این تفاوت که پیغمبر خودش هرچه احکام میگرفت از وحی الهی میگرفت ولی شخص بعد از او باید احکام را از پیغمبر گرفته باشد و به مردم ابلاغ کند. این همان امامت است. امامت، مقام علمی و مرجعیت علمی است.

مقام قضاوت هم همینطور است. پیغمبر که میمیرد مقام قضاوت که نمیمیرد، چون مردم به قضاوت احتیاج دارند. بعد از پیغمبر هم بین مردم مشاجرات صورت