مبارزه مجتهدان با اخباریان

ولی اخباریین زیر بار این حرفها نرفتند. یک مبارزه بسیار شدیدی میان مجتهدین و اخباریین صورت گرفت. اخباریین مظهر کامل جمودند. ای کاش به این جمود قناعت میکردند. اینها یک تعصب احمقانهای راجع به اخبار و روایتها دارند. آمدند در سه زمینه دیگر خدشه کردند. آن شب عرض کردیم که ما چهار دلیل داریم:

قرآن، سنت، اجماع و عقل. اینها به واسطه یک تعصب شدید و احمقانهای که پیدا کرده بودند، برای اینکه آن سه دلیل دیگر را از حجّیت بیندازند، گفتند شما میگویید چهار دلیل داریم. اجماع که مال سنیهاست. اجماع وسیله شد برای اینکه ابوبکر خلیفه بشود و با همین اجماع امیرالمؤمنین را کوبیدند. حالا شما میگویید اجماع؟! مجتهدین گفتند اولًا موضوع خلافت جای اجماع نبود، موضوع نصّ است، نصّ قطعی پیغمبر. ثانیاً درباره ابوبکر که اجماع صورت نگرفت. اجماع این است که همه اهل حل و فصل در یک مطلبی اجماع بکنند. علی بن ابیطالب و زبیر در مدینه بودند و جزء اجماع کنندگان نبودند. یک عده بسیار کمی جمع شدند و با هوچیگری کاری را درست کردند و اسمش را اجماع گذاشتند. گفتند خیر، حالا اجماع آنقدر هم دردی نداشت. شما عقل را در کار دین دخالت میدهید. اصلًا این فضولیها به عقل نیامده است. عقل هزاران خطا میکند، عقل اشتباه میکند، عقل حق ندارد در کار دین دخالت کند. انسان باید عقل خودش را تخطئه کند. ما اگر حدیثی را دیدیم، هرچه هم عقل ما داد بکشد که این درست نیست، باید بگوییم عقل! تو حق نداری دخالت بکنی.

این، درست حرف مسیحیهاست. مسیحیها گفتند عقل حق ندارد در حوزه دین مداخله کند. میگفتند خدا عیسی شد، عیسی خدا شد و همین. منشأ عالم (خدا) یکی است و در عین یکی سه چیز است. آخر چطور میشود هم یکی باشد و هم سه تا؟! عقل میگوید اینچنین نیست، ولی میگویند عقل حق چنین دخالتی را ندارد.

اخباریین میگفتند اساساً عقل حق ندارد در موضوعات دینی دخالت کند.

هرجا که استدلال عقلی به کار میآمد، میگفتند عقل حق ندارد دخالت کند. مثلًا اگر در یک جا گفته میشد یک دریا آب در یک فنجان جای گرفت، این با عقل جور در نمیآید ولی میگفتند عقل حق ندارد فضولی بکند. از این حرف اینها، مردم