داشته باشد و در نتیجه به جای یک خدا، دو خدا یا بیشتر داشته باشیم؛ زیرا دو تا و سه تا و یا بیشتر بودن، از خواص مخصوص موجودات محدود نسبی است؛ درباره موجود نامحدود و مطلق، تعدّد و کثرت معنی ندارد.

مثلًا ما میتوانیم یک فرزند داشته باشیم و هم میتوانیم دو فرزند یا بیشتر داشته باشیم؛ میتوانیم یک دوست داشته باشیم و هم میتوانیم دو دوست و یا بیشتر داشته باشیم؛ زیرا فرزند و یا دوست، هرکدام یک موجود محدود است و موجود محدود میتواند در مرتبه خود مثل و مانندی داشته باشد و در نتیجه تعدّد و کثرت بپذیرد؛ اما موجود نامحدود، تعدّدپذیر نیست. مثال ذیل هرچند از یک نظر کافی نیست ولی برای توضیح مطلب مفید است.

درباره ابعاد جهان مادی و محسوس، یعنی جهان اجسام که مشهود و ملموس ماست، دانشمندان دوگونه نظر دادهاند: برخی مدعی هستند که ابعاد جهان محدود است، یعنی این جهان محسوس به جایی میرسد که در آنجا دیگر تمام میشود؛ ولی برخی دیگر مدعی هستند که ابعاد جهان مادی نامحدود است و از هیچ طرف پایان نمیپذیرد؛ جهان ماده، اول و آخر و وسط ندارد. اگر ما جهان ماده و جسم را محدود بدانیم یک پرسش برای ما مطرح میشود و آن اینکه: آیا جهان مادی جسمانی «یک» است یا بیشتر؟ ولی اگر جهان نامحدود باشد، دیگر فرض جهان جسمانی دیگر غیر این جهان نامعقول است؛ هرچه را که جهان دیگر فرض کنیم عین این جهان یا جزئی از این جهان است.

این مثال مربوط است به جهان اجسام و وجودهای جسمانی که محدود و مشروط و مخلوق آفریده شدهاند و هیچ کدام واقعیتشان واقعیت مطلق و مستقل و قائم بالذات نیست. جهان مادی در عین اینکه از نظر ابعاد نامحدود است از نظر واقعیت محدود است، و چون بنا به فرض از نظر ابعاد نامحدود است دوم برایش فرض نمیشود.

خداوند متعال وجود نامحدود و واقعیت مطلق است و بر همه اشیاء احاطه دارد و هیچ مکان و زمانی از او خالی نیست و از رگ گردن ما به ما نزدیکتر است؛ پس محال است که مثل و مانندی داشته باشد، بلکه مثل و مانند برایش فرض هم نمیشود.

بعلاوه ما آثار عنایت و تدبیر و حکمت او را در همه موجودات میبینیم و در