یکی دیگر استعداد یادگیری از راه بیان و قلم است. تجارب و مکتسبات دیگران را نیز از راه زبان و در مرحله عالیتر از راه خط به خود منتقل میکند.

تجارب یک نسل از طریق مکالمه و از طریق نوشتن برای نسلهای بعد باقی میماند و روی هم انباشته میشود. بدین جهت است که قرآن نعمت بیان و نعمت قلم و نوشتن را با اهمیت ویژهای یاد میکند:

الرَّحْمنُ. عَلَّمَ الْقُرْآنَ. خَلَقَ الْإِنْسانَ. عَلَّمَهُ الْبَیانَ [1].

خدای بسیار مهربان قرآن را تعلیم داد، انسان راآفرید و به انسان بیان (و بهرهبرداری از ما فی الضمیر برای دیگران) را آموخت.

اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّک الَّذِی خَلَقَ. خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ عَلَقٍ. اقْرَأْ وَ رَبُّک الْأَکرَمُ. الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ [1].

بخوان به نام پروردگارت که آفریده است، انسان را از خون بسته آفریده است. بخوان و پروردگار کریمترت آن است که تعلیم قلم داد.

ویژگی سوم، مجهز بودن انسان به نیروی عقل و ابتکار است. انسان به واسطه این نیروی مرموزْ قدرت آفرینندگی و ابداع دارد، مظهر خلاقیت و ابداع الهی است.

چهارمین ویژگی او میل ذاتی و علاقه فطری به نوآوری است؛ یعنی انسان تنها استعداد ابداع و خلاقیت ندارد که هرگاه ضرورت پیدا کند به خلق و ابداع بپردازد، بلکه بالذات میل به خلاقیت و ابداع در او نهاده شده است.

استعداد حفظ و نگهداری تجارب، بهعلاوه استعداد نقل و انتقال تجارب به یکدیگر، بهعلاوه استعداد ابداع و میل ذاتی به خلاقیت و ابداع، نیرویی است که انسان را همواره به جلو میراند. در حیوانات دیگر نه استعداد حفظ تجارب و نه استعداد نقل و انتقال مکتسبات [2] و نه استعداد خلق و ابتکار که خاصیت قوّه عاقله