است برای فرهنگ و معارف و اندیشه اسلامی، لازم میدانیم مسائلی که این توهم را پدید آورده و یا ممکن است منشأ این توهم بشود که اسلام زیربنای جامعه را اقتصاد میداند و هویت تاریخ را مادی میشمارد، طرح و بررسی کنیم.

این نکته را هم یادآور میشویم که آنچه ما در اینجا از اینگونه مسائل طرح میکنیم بسی گستردهتر است از آنچه خود آنها طرح کردهاند. آنان دو سه آیه و دو سه جمله از احادیث را مستمسک قرار دادهاند ولی ما مسائلی را هم که آنها طرح نکردهاند و ممکن است آن مسائل مورد استشهاد قرار گیرد طرح میکنیم تا بحث جامع و کاملی در این زمینه به عمل آورده باشیم.

[بیان طرفداران نظریه مادیت تاریخ از نظر اسلام

] 1. «قرآن مفاهیم اجتماعی بسیاری طرح کرده است. (در بحثهای جامعه، حدود پنجاه لغت از لغات اجتماعی قرآن را برشمردیم.) با مطالعه آیات اجتماعی قرآن که این لغات در آنها به کار گرفته شده نوعی حالت دو قطبی از نظر قرآن در جامعهها مشاهده میشود. قرآن از طرفی نوعی حالت دو قطبی در جامعه بر اساس مادی، یعنی بر اساس برخورداریها و محرومیتهای مادی، طرح میکند که یک قطب را با عناوین «ملأ» (چشمگیرها و با جلال و دستگاهها)، «مستکبرین»، «مسرفین» و «مترَفین» و قطب دیگر را با عناوین «مستضعفین» (ضعیف و ذلیل قرارداده شدهها)، «ناس» (تودهها)، «ذرّیه» (کوچکها و به چشم نیاها، نقطه مقابل ملأ)، «اراذل»، «ارذَلون» (اوباشها، بیسر و پاها) [1] یاد میکند و این دو قطب را در مقابل هم قرار میدهد؛ و از طرف دیگر نوعی حالت دو قطبی در جامعه بر اساس مفاهیم معنوی طرح میکند که یک قطب آن کافران، مشرکان، منافقان، فاسقان و مفسدان میباشند و قطب دیگر مؤمنان، موحدان، متقیان، صالحان، مصلحان، مجاهدان و شهیداناند.

«اگر در محتوای آیات قرآنی که دو قطب مادی و دو قطب معنوی را طرح کرده دقت کنیم، نوعی تطابق میان قطب اول مادی و قطب اول معنوی و همچنین نوعی تطابق میان قطب دوم مادی و قطب دوم معنوی وجود دارد؛ یعنی کافران، مشرکان،