سعدی آن را اقتباس کرده و با تعمیمِ غلط خرابش کرده است، بهجای آنکه بگوید:

بنیآدم اعضای یک پیکرند، فرمود:

مؤمنان اعضای یک انداماند، هرگاه عضوی به درد آید، با تب و بیخوابی با او همدردی میکنند [1].

شک نیست که انسانِ به انسانیت رسیده، نسبت به همه انسانها بلکه نسبت به همه اشیاء مهر میورزد حتی نسبت به انسانهای مسخشده و تغییر ماهیت داده؛ لهذا خداوند پیامبر را «رحمةً للعالمین» میخواند. اینگونه انسانها نسبت به کسانی که به آنها دشمنی میکنند نیز مهرورزند. علی علیه السلام درباره پسر ملجم مرادی میگفت: من زندگی او را دوست دارم و او قتل مرا. ولی سخن در «محبت متقابل» و «دردمندی متقابل» است. محبت و مهرورزی متقابل تنها در میان جامعه اهل ایمان تحققپذیر است و بس.

بدیهی است که لازمه محبت عمومی داشتن به همه انسانها «صلح کلی» و مسئولیت نداشتن، کار به کار گمراه و ظالم نداشتن نیست؛ برعکس، انسانگرایی واقعی شدیدترین مسئولیتها را در این زمینهها ایجاب میکند.

در زمان ما برتراند راسل، فیلسوف و ریاضیدان معروف انگلیسی، و ژان پل سارتر، فیلسوف اگزیستانسیالیست فرانسوی، دو چهره معروف و مشهور انسانمسلکی هستند. اتفاقاً راسل فلسفه اخلاق خود را بر اساسی بنا نهاده است که با انسانمسلکیاش در دو جهت متضاد است. فلسفه اخلاق راسل بر اساس دوراندیشی در منافع شخصی است؛ یعنی مبنای اخلاق را تأمین سود بیشتر و بهتر در پرتو اصول اخلاقی میداند و به فلسفه دیگری برای اخلاق قائل نیست. بنابراین انسانمسلکی جناب راسل از سودپرستی سر درمیآورد.

انسانگرایی ژانپل سارتر به قول یکی از نویسندگان معاصر [2] مظهر اضطراب دنیای غرب از خالی شدن زیر پایش است. این نویسنده تحت عنوان «دو چهره