بینهایت است. و این است که انسان یگانه موجودی است که خودش باید «خویشتن» را انتخاب کند که چه باشد.

در آثار اسلامی رسیده است که انسانها در قیامت بر طبق خصلتهای اکتسابی روحی، نه اندام ظاهری جسمانی، محشور میگردند؛ یعنی انسانها از نظر اخلاق اکتسابی با هر نوع جانداری که به او شبیهتر باشند، به شکل او و اندام او محشور میگردند، و تنها افرادی به شکل و صورت انسانی محشور میگردند که اخلاق و خویهای اکتسابی و ابعاد ثانوی روح آنها متناسب با شأن و کمالات انسانی باشد و به عبارت دیگر اخلاقشان اخلاق انسانی باشد.

انسان به حکم قدرت علمی بر طبیعت مسلط میگردد و طبیعت را آنچنان که میخواهد منطبق بر نیازهای خویش میسازد و به حکم نیروی خودسازی و خودساختگی خود را آنچنان که میخواهد میسازد و به این وسیله سرنوشت آینده خویش را به دست میگیرد.

تمام تأسیسات تربیتی، مکتبهای اخلاقی و تعلیمات دینی و مذهبی برای راهنمایی انسان است که آینده خودش را چگونه بسازد و چگونه شکل بدهد. راه راست آن راهی است که انسان را به سوی آیندهای سعادتبخش میرساند، و راههای کج و انحرافها آنهاست که انسان را به سوی آیندهای تباه و شقاوتآلود میکشاند. خداوند در قرآن کریم میفرماید:

ما راه را به انسان (این موجود آزاد خودساز) نمودیم تا او خود چه بخواهد و چه انتخاب کند. (از دو راه یکی را انتخاب خواهد کرد:) یا راهی که ما نمودهایم و سپاسگزار ما خواهد بود و یا راه دیگر که راه ناسپاسی است [1].

از بحثهای گذشته دانستیم که علم و ایمان هرکدام نقشی متفاوت در سازندگی آینده انسان دارند. نقش علم این است که راهِ ساختن را به انسان ارائه میدهد. علم انسان را توانا میکند که هرگونه «بخواهد» آینده را همانگونه بسازد. و اما نقش ایمان این است که انسان را به سوی اینکه خود را و آینده را «چگونه» بسازد که