جاندار؛ تنها موجود جاندارْ انسان است؛ پس تعریف حقیقی او آن است که موجودی است جاندار [1]. دیگر اندیشمندان که انسان را تنها جاندار جهان نمیدانند و به امتیازات اساسی میان او و سایر جانداران قائلاند، هر گروهی به یکی از مختصات و امتیازات انسان توجه کردهاند. از این رو انسان با تعبیرها و تعریفهای مختلف و متفاوتی تعریف شده است از قبیل: حیوان ناطق (تعقل کننده)، مطلق طلب، لایتناهی، آرمانخواه، ارزشجو، حیوان ماوراءالطبیعی، سیریناپذیر، غیر معین، متعهد و مسئول، آیندهنگر، آزاد و مختار، عصیانگر، اجتماعی، خواستار نظم، خواستار زیبایی، خواستار عدالت، دوچهره، عاشق، مکلّف، صاحب وجدان، دو ضمیری، آفریننده و خلّاق، تنها، مضطرب، عقیدهپرست، ابزارساز، ماوراءجو، تخیلآفرین، معنوی، دروازه معنویت، و ...

بدیهی است که هریک از این امتیازات به جای خود صحیح است، اما شاید اگر بخواهیم تعبیری بیاوریم که جامع تفاوتهای اساسی باشد، همان به که از علم و ایمان یاد کنیم و بگوییم انسان حیوانی است که با دو امتیاز «علم و ایمان» از دیگر جانداران امتیاز یافته است.

آیا انسانیت روبناست؟

دانستیم که انسان، نوعی حیوان است؛ از این رو مشترکات زیادی با سایر جانداران دارد. در عین حال یک سلسله امتیازات اساسی، او را از سایر جانداران متمایز ساخته است.

وجوه مشترک انسان با حیوان و وجوه امتیاز او از حیوان سبب شده که انسان دارای دو زندگی باشد: زندگی حیوانی و زندگی انسانی، و به تعبیر دیگر زندگی مادی و زندگی فرهنگی.

اینجا مسئلهای مطرح است؛ آن اینکه چه رابطهای میان حیوانیت انسان و انسانیت او، میان زندگی حیوانی او و زندگی انسانی او، میان زندگی مادی و زندگی فرهنگی و روحانی او وجود دارد؟ آیا یکی از ایندو اصل است و دیگری فرع؟ یکی اساس است و دیگری انعکاسی از او؟ یکی زیربناست و دیگری روبنا؟ آیا زندگی