انبیاء از خود استقلالی دارند. پس مرز توحید نظری و شرک نظری «از اویی» است.

اعتقاد به وجود موجودی که موجودیتش «از او» نباشد شرک است. اعتقاد به تأثیر موجودی که مؤثریتش «از او» نباشد باز هم شرک است خواه اثر، اثر مافوقالطبیعی باشد مثل خلقت همه آسمانها و زمینها و یا یک اثر کوچک بیاهمیت باشد مثل زیر و رو شدن یک برگ.

مرز توحید و شرک در توحید عملی «به سوی اویی» است (إِنَّا إِلَیهِ راجِعُونَ).

توجه به هر موجود- اعم از توجه ظاهری و معنوی- هرگاه به صورت توجه به یک راه برای رفتن به سوی حق باشد و نه یک مقصد، توجه به خداست. در هر حرکت و مسیر، توجه به راه از آن جهت که راه است و توجه به علامتها و فلشها و نشانههای راه برای گم نشدن و دور نیفتادن از مقصد از آن جهت که اینها علامتها و نشانهها و فلشها هستند، «به سوی مقصد بودن» و «به سوی مقصد رفتن» است.

انبیاء و اولیاء راههای خدا هستند: انْتُمُ السَّبیلُ الْاعْظَمُ وَ الصِّراطُ الْاقْوَمُ [1].

آنان علامتها و نشانههای سیر الیاللَّه هستند: وَ اعْلاماً لِعِبادِهِ وَ مَناراً فی بِلادِهِ وَ ادِلّاءَ عَلی صِراطِهِ [1].

هادیان و راهنمایان به سوی حق میباشند: ... الدُّعاةُ الَی اللَّهِ وَ الْادِلّاءُ عَلی مَرْضاةِ اللَّهِ [1].

پس مسئله این نیست که توسل و زیارت و خواندن اولیاء و انتظارِ کاری مافوقالطبیعی از آنها شرک است، مسئله چیز دیگر است. اولًا باید بدانیم [آیا] انبیاء و اولیاء چنین صعودی در مراتب قرب الهی کردهاند که از ناحیه حق تا این حد مورد موهبت واقع شده باشند یا نه؟ از قرآن کریم استفاده میشود که خداوند به پارهای از بندگان خود چنین مقامات و درجاتی عنایت کرده است [4].

مسئله دیگر این است که آیا مردمی که توسلات پیدا میکنند و به زیارت میروند و حاجت میخواهند، از نظر توحیدی درک صحیحی دارند یا ندارند؟ آیا واقعاً با نظرِ «به سوی اویی» به زیارت میروند یا با فراموشی «او» و مقصدْ قرار دادن شخص زیارتشده؟ که بدون شک اکثریت مردم با چنان توجه غریزی به