نمیدانم و در این زمینه به مردم دروغ هم نمیگویم، تحمیل هم نمیکنم. وقتی دید حرفش اثر نمیکند گفت: من هم فکر کردم دیدم که همین کار را باید بکنید، حق با شماست. این را گفت و رفت. ابن عباس گفت: اول که آن نظر را داد عقیدهاش بود ولی دوم که این را گفت عقیدهاش نبود. مغیره این را گفت و نزد معاویه رفت. چرا علی قبول نمیکرد؟ برای اینکه ادامه دهنده راه و روش انبیاء بود و آن سیاست بازیها و سیاست پیشگیها را نداشت. اینکه گفتهاند ابوبکر نابغه بود، عمر نابغه بود، آن نابغه بودنها همین بود که از هر وسیلهای برای آن هدفی که داشتند استفاده میکردند. چرا عدهای نمیخواهند سیاست علی را بپذیرند؟ چون میبینند یک سیاست انعطاف ناپذیری دارد، هدفی دارد و وسیلههایی. حق را او هدف دیده؛ وقتی میخواهد به آن حق برسد، درهر گام از وسیلهای که حق باشد استفاده میکند تا به آن هدف حق برسد. ولی دیگران اگر هم هدفشان فرض کنیم حق است، دیگر به وسایل اهمیت نمیدهند، میگویند هدف درست باشد.

رسول اکرم و استخدام وسیله

عدهای از قبیله ثقیف آمدند خدمت رسول اکرم: یا رسول اللَّه! ما میخواهیم مسلمان بشویم ولی سه تا شرط داریم، این شرطها را بپذیر. یکی اینکه اجازه بده یک سال دیگر ما این بتها را پرستش کنیم (مثل آنهایی که میگویند بگذار ما یک شکم سیری بخوریم)، بگذار یک سال دیگر ما خوب اینها را پرستش کنیم که دیگر شکمی از عزا درآورده باشیم. دوم اینکه این نماز خیلی بر ما سخت و ناگوار است.

(عرب آن تکبرش اجازه نمیداد رکوع و سجود کند، چون تمام نماز خضوع و خشوع است و از این جهت بر طبیعت اینها گران بود). سوم اینکه بت بزرگمان را به ما نگو به دست خودتان بشکنید. فرمود: از این سه پیشنهادی که میکنید، پیشنهاد آخرتان که فلان بت را به دست خودتان نشکنید مانعی ندارد، من یک نفر دیگر را میفرستم اما آنهای دیگر، چنین چیزی محال است. یعنی پیغمبر هرگز چنین فکر نکرد که یک قبیله آمده مسلمان بشود، او که چهل سال بت را پرستیده، بگذار یک سال دیگر هم پرستش کند، بعد از یک سال بیاید مسلمان بشود. زیرا این یعنی صحه گذاشتن روی بت پرستی. نه فقط یک سال بلکه اگر میگفتند یا رسول اللَّه! ما با تو قرارداد میبندیم که یک شبانه روز بت بپرستیم و بعد از آن مسلمان بشویم- که این