تقسیم جامعه به دو طبقه با دو طرز فکر

امر سومی که باید برای توضیح مادیت تاریخ گفته شود این است: تا وقتی که زیربنای جامعه یعنی روابط تولیدی در همه جامعه حالت یکنواخت را داشته باشد مثل جامعههای بَدْوی، قهراً روبنا هم یک شکل یکنواخت را خواهد داشت، یعنی وقتی که در زیربنا تفاوتی در کار نباشد در روبنا هم قهراً تفاوتی نیست. ولی این امر به جامعههای اولیه اختصاص داشته. بعد که کشاورزی پیدا شد- همان طوری که در گذشته خواندیم- مسئله مالکیت پیدا شد. مالکیت که پیدا شد جامعه را در زیربنا به دو قسم مختلف تقسیم کرد (که از برده داری شروع میشد): طبقه ارباب و طبقه برده، طبقهای که زمین را تصاحب کرده بودند و طبقهای که [برای آنها کار میکردند.] با پیدایش مالکیت، جامعه به دو بخش تقسیم شده: بخش برخوردار که برخورداریاش ملازم با استثمار هم هست، و بخش محروم یعنی بخش استثمار شده. قهراً جامعه به دو طبقه تقسیم شده که هر طبقهای از نظر وضع مادی در وضعی است مغایر با وضع دیگری. آن سیر است این گرسنه، آن مرفّه است این در مضیقه. و از همین جا روابط تولیدی به واسطه مالکیت دو شکل پیدا میکند یعنی انسانها از نظر رابطهشان با مواهب جامعه یعنی محصول کار جامعه دوگونهاند: عدهای امتیازات و مواهب را به خود اختصاص میدهند و عدهای محروم. پس جامعه به دو طبقه تقسیم میشود و قهراً دو وضع مختلف مادی پیدا میکند.

بر اساس مادیت تاریخی- که البته ریشههای زیادی دارد و ممکن است ریشه هایش را ذکر کنیم- قهراً این دو طبقه دارای دو نوع طرز تفکر، دو نوع اندیشه، دو نوع وجدان میشوند و دارای دو نوع گرایش و دو نوع جهتگیری؛ و امکان ندارد که اینها از نظر وضع زندگی و وضع طبقاتی در دو وضع مختلف زندگی کنند ولی از نظر طرز تفکر و طرز اندیشه، از نظر احساسها و از نظر گرایشها و تمایلات یک جور باشند، قهراً دو جور میشوند؛ یعنی وقتی که جامعه از نظر زیربنا یعنی روابط تولیدی دو شکل پیدا کرد، از نظر روبنا هم دو قسم میشود و دو طرز تفکر و دو نوع جهتگیری در جامعه پیدا میشود که از همین جا جنگ طبقاتی آغاز میشود. پس جامعه تقسیم میشود به گروه استثمارگر و گروه استثمارشده. عمده این است که این استثمارگری و استثمارشدگی تنها در همین مرحله باقی نمیماند، بلکه در گرایش، وجدان و ساخت شخصیت دو طبقه مؤثر است یعنی اینها در این طبقه یک جور فکر میکنند آنها در آن طبقه جور دیگری فکر میکنند، این یک جور احساس میکند آن جور دیگری احساس میکند.

پیدایش تضاد

از اینجا تضاد پیدا میشود. گرایش طبقه مستضعف از نظر این فلسفه روشنفکرانه است و گرایش