طبیعت وضعیت زندگی عوض میشود، یعنی ابزار تولید نقش مؤثری در تکامل اقتصادی و بالنتیجه در وضعیت اجتماعی ایفا مینماید و زندگی اقتصادی در تحت نفوذ تکامل قوای تولیدی تغییر میکند و این، بیان علت تغییرات روابط بین اشخاصی که در تولید مؤثر میباشند و بیان علت تغییرات فکری بشر است.

تکامل ابزار تولید معلول تکامل انسان است نه برعکس

یک بحثی در گذشته بود، گفتیم در توجیه تکامل، ریشه را فرض کنید اینها تکامل ابزار تولید میدانند. از این مسئله اظهار کردیم که خود تکامل ابزار تولید معلول چیست؟ چرا ابزار تولید تکامل پیدا میکند؟ آیا تکامل ابزار تولید تکامل طبیعی است؟ مسلّم طبیعی که نیست، مانند یک درخت که از درون خودش رشد میکند چون حیات دارد؛ یعنی ابزارهایی که انسان ساخته، اول مثلًا یک بیل ساده ساخته، بعد بیل بهتر، آیا این بیل خود به خود تبدیل به آن میشود؟ اینطور که نیست. یا انسان است که به این تکامل میبخشد؟ یعنی انسان این آمادگی را دارد که در اثر یک تجربه بر معلومات خودش میافزاید و بار دیگر با سرمایه بیشتر وارد تجربه میشود و قهراً ابزار بهتری میسازد، و همینطور؛ و اگر اینجور باشد باز تکامل در نهایت امر با انسان باید توجیه شود، یعنی انسان یک ساختمان و طبیعتی دارد که به مقتضای آن طبیعت خاص او تکامل رخ میدهد، و الّا زنبور عسل یا موریانه یا حیوانات اجتماعی یا انفرادی دیگر هم از وقتی که انسان در دنیا بوده آنها هم بودهاند، یا قبل از انسان هم بودهاند، آنها هم با طبیعت سر و کار داشتهاند، آنها هم طبیعت را تغییر میدادهاند. زنبور عسل هم طبیعت را تغییر میدهد، وقتی که میرود و گل را میمکد و بعد میآید [آن شهد را] تبدیل به عسل میکند، اصلًا کارش تغییر دادن است، ولی چرا هیچ فرق نمیکند؟ سال بعد که میآید عین همان کار سال قبلش را تکرار میکند، و همینطور سالهای بعد. هیچ تکاملی در کارش نیست. مثلًا در ابزارهای خانه سازیاش هیچ گونه تغییری پیدا نمیشود.

پس ابزار تولید، خودش خود به خود رشد نمیکند، انسان است که به آن رشد میدهد. این نشان میدهد که انسان در ساختمان خودش یک وضعی دارد که قابلیت پیشرفت و تکامل اجتماعی در او هست. مسئله برگشت به انسان، که این را شما نظریه ایده آلیستی میدانید. شما میخواهید تکامل انسان را معلول تکامل ابزار تولید بدانید در صورتی که تکامل ابزار تولید مولود تکامل انسان است، یعنی آن که بالذات قابلیت تکامل دارد انسان است. انسان، کامل میشود، بعد به صنعت خودش تکامل میبخشد، نه اینکه صنعتش تکامل پیدا میکند بعد انسان متکامل میشود. روشن است که ابزار تولید صنعت انسان است.