خودش به باطل گراییده محکوم به فنا بوده؛ یعنی به باطل گراییدن بهطور کامل و از حق بریدن همان و فانی شدن همان. البته اشتباه نشود؛ نه مقصود این است که آناً فانی میشود. اگر میگویند یک باطل محکوم به فناست نه معنایش این است که همین قدر که [جامعه] به باطل گرایش پیدا کرد فوراً از بین میرود، بلکه یعنی یک شیء مردنی است، محکوم به مرگ است، از درون خودش دارد میمیرد. نظیر اینکه امروز حکم میکنند، میگویند فلان تمدن محکوم به مرگ است یعنی اکنون از درون خودش دارد میمیرد، الآن در حال مردن است؛ یعنی همین تمدنی که شما الآن آن را سر پا دارید میبینید او الآن دارد میمیرد. چون مرگها و حیاتها تدریجی است. ضرورتی ندارد که مرگ به صورت دفعی باشد، به صورت تدریجی هم باشد بالاخره مرگ مرگ است.

1. آیه 17 سوره رعد

قرآن این صحنهها را به شکل عجیبی مجسم کرده است. اولین آیهای که خوب است در اینجا خوانده شود آیه 17 سوره رعد است:

انْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَسالَتْ اوْدِیةٌ بِقَدَرِها فَاحْتَمَلَ السَّیلُ زَبَداً رابِیاً وَ مِمّا یوقِدونَ عَلَیهِ فِی النّارِ ابْتِغاءَ حِلْیةٍ اوْ مَتاعٍ زَبَدٌ مِثْلُهُ کذلِک یضْرِبُ اللَّهُ الْحَقَّ وَ الْباطِلَ فَامَّا الزَّبَدُ فَیذْهَبُ جُفاءً وَ امّا ما ینْفَعُ النّاسَ فَیمْکثُ فِی الْارْضِ کذلِک یضْرِبُ اللَّهُ الْامْثالَ.

به صورت یک مَثَل میفرماید که خدا از آسمان، از سماء (سماء یعنی جهت عِلوْ، سُمُوّ یعنی عِلوْ)، از بالا آبی را فرستاد. نمیگوید «الماء» [آب]، میگوید «آبی». بعضی مفسرین مثل [صاحب] المیزان گفتهاند یعنی آب صافی (وقتی که نکره میآید اشاره به یک نوعیت خاص است): آب صاف پاکی فرستاد. مقصود این است که باران شدیدی آمد. باران ریخت در کوهها و بعد سرازیر شد در وادیها و درهها، و هر درهای، هر وادیی، هر رودخانهای به اندازه خود از این آب گرفت و سیلی جریان پیدا کرد: فَسالَتْ اوْدِیةٌ بِقَدَرِها وادیهایی به سیلان آمد هرکدام به اندازه خود.

بعد در ضمن این مَثَل یک مَثَل دیگر یا متمم برای این مَثَل ذکر میفرماید: فَاحْتَمَلَ السَّیلُ زَبَداً رابِیاً سیل که راه افتاد، بعد این سیل حمل میکند با خود کف بالاروندهای را، یعنی کفی که روی آب را فرا گرفته است.

پس آب آمد، بعد این آب تبدیل شد به سیلها در رودخانهها و بعد این سیلی که در رودخانهها جریان دارد کفی به وجود آورد آنهم نه کفی که در لابلای سیل باشد، بلکه کفی که رویش را بگیرد.