طبقه سیزدهم

1. خواجه نصیرالدین محمد بن الحسن الطوسی. او را «استادالبشر» لقب دادهاند و نیازی به معرفی ندارد. ارزش کارهای فلسفی او و نقشی که در تحول فلسفه داشته است نیازمند به یک کتاب است. در ریاضیات از شخصیتهای معدود جهان به شمار میرود. از کسانی است که در اساس هیئت بطلمیوس تشکیک کرده و زمینه را برای هیئت جدید فراهم کرده است. آقای تقی زاده مدعی است که ایرادات خواجه در کتاب تذکره خویش بر اساس هیئت بطلمیوس، به پیشنهاد کپرنیک لهستانی طرح نوینی را برای هیئت عالم کمک کرده است [1] خواجه مانند بوعلی یک زندگی پرماجرا داشته است. در آخر اشارات به شکل دردناکی ناله سرمی دهد، و در عین حال اینهمه آثار آفریده و شاگردان بسیار تربیت کرده است. خواجه در سال 597 متولد شده و در سال 672 درگذشته است.

2. اثیرالدین مفضل بن عمر ابهری. کتاب معروف او کتاب هدایه است در طبیعیات و الهیات که جای شایستهای باز کرده است. این کتاب را قاضی حسین میبدی و صدرالمتألهین شیرازی شرح کردهاند. شرح اخیر موجب شهرت بیشتر کتاب و مؤلف آن شده است. علامه حلّی در کتاب جوهرالنضید، صفحه 78 در باب عکس سالبه جزئیه که مورد اتفاق منطقیین است که عکس ندارد، میگوید: «به استثنای قضیه مشروطه خاصه و عرفیه خاصه». بعد میگوید: «این مطلب از مطالبی است که اثیرالدین مفضل بن عمر ابهری بر آن وقوف یافت». گویند شاگرد امام فخر رازی بوده است.

3. نجم الدین علی بن عمر کاتبی قزوینی، معروف به دبیران. از اکابر حکما و منطقیین و ریاضی دانان به شمار میرود. کتاب معروف او در حکمت کتاب حکمة العین است که شروح بسیار بر آن نوشته شده است. کتاب معروفش در منطق شمسیه است که به نام خواجه شمس الدین صاحب دیوان جوینی نوشته است و قطب الدین رازی آن را شرح کرده و مجموع متن و شرح از کتب رایج درسی طلاب است. کاتبی استاد علامه حلی و قطب الدین شیرازی و همکار و مصاحب خواجه