. اکنون وارد بحث در نقش مهم و مؤثر ایرانیان در علوم و فرهنگ اسلامی بشویم.

هدف ما در این کتاب توضیح نقش مؤثر ایرانیان در تدوین و تکوین علوم و فرهنگ اسلامی است. آنچه گفتیم از باب مقدمه بود و ذکر آن را ضروری میدانستیم.

تکرار کرده و بار دیگر تأکید میکنیم که تمدن اسلامی از هیچ قوم بخصوص نیست، بلکه از آنِ اسلام و مسلمانان است؛ هیچ ملتی حق ندارد آن را به نام خود قلمداد کند، چه عرب و چه ایرانی و چه غیر اینها؛ هر ملتی حق دارد سهم خود را مشخص کند.

قرائت و تفسیر

در میان علوم اسلامی، اولین علمی که تکون یافت علم قرائت و پس از آن علم تفسیر بود. علم قرائت مربوط به لفظ قرآن است که چگونه خوانده شود، و علم تفسیر مربوط به مفاهیم و معانی کلام اللَّه مجید است.

در علم قرائت، اصول و قواعد وقف و وصل و مدّ و تشدید و ادغام و غیره بیان میشود. بعلاوه بعضی از کلمات قرآن کریم که به شکلهای مختلف قرائت شده است، شکلهای مختلف قرائت آنها بیان میشود.

صحابه قرآن را از پیغمبر اکرم میآموختند. رسول اکرم بعضی از صحابه را مستقیماً تعلیم میدادند و آنان را که قرآن را آموخته بودند مأمور تعلیم برخی دیگر میکردند. تابعین که عصر رسول اکرم را درک نکرده بودند قرآن را از صحابه آموختند. در همین وقت بود که گروهی متخصص قرائت و تعلیم صحیح قرآن به وجود آمد و عامه مسلمانان که در این هنگام زیاد شده بودند و با حرص و ولع شدید به تعلم قرآن رو کرده بودند، به این متخصصان رو میآوردند. این متخصصان کیفیت قرائت خود را از ائمه یا از صحابه روایت میکردند و هر کدام به نوبه خود شاگردان و متخصصانی تربیت میکردند که در کتب تواریخ و تراجم ضبط شده است.