و جهاد و مبارزه میکنند و متحمل رنج و محرومیت میشوند و بعداً نیز به وجدان جمعی آنان قوام و دوام بیشتری میدهد و میان ایشان علایق و روابط قلبی و یکپارچگی ملی ایجاد میکند.

عوامل وحدت

وقتی به تمام دردهایی که تا این زمان موجب و موجد ملتها گردیده است رسیدگی و آنها را با هم مقایسه کنیم عامل مشترکی در آنها مییابیم.

آن زمان که فیخته فیلسوف با حرارت و شدت ناسیونالیسم آلمانی را اعلام میکرد یا گاندی و گاریبالدی برای استقلال هند و ایتالیا مبارزه میکردند یا مردم ویتنام و فلسطین برای درمان دردشان آزادی و استقلال را طلب میکنند و آن زمان که طبقه و جماعتی از یک ملت قیام و انقلاب میکنند، دو عنصر مشترک در همه آنان وجود دارد و آن درد از ظلم و سیطره انسانها و مؤسسات انسانی و طلب نفی این سیطره است. فیخته از سیطره و نفوذ سیاسی و فرهنگی فرانسه میخواست ملت آلمان را رها کند و گاندی از سیطره سیاسی و فرهنگی و اقتصادی انگلستان، و الجزایر از تجاوز فرانسه.

پس عامل مشترک در همه دردها و آرمانهای ملی که موجد ملتهای جهان شده همین احساس و اراده نفی ظلم و طلب عدالت است.

چرا در روزگار محرومیتها و چشیدن طعم ظلم و تجاوز و استثمار و استعمار، ملیت به وجود میآید؟ زیرا به روزگار گرفتاریها و محرومیتها و ایام فقد عواطف و رحمتها و تلاش و مبارزه برای رهایی از این وضع است که آدمی خود و فطرت و حقیقت خود را کشف میکند و ارزشها و فضایل انسانی برای او مطرح میگردد. آدمی وقتی در برابر ظلم و جنایت و کفر و فساد قرار گرفت و از آنها رنج برد، شوق عدالت و حقیقت در او بیدار میشود، و اینهاست که جمع کننده است و صفت وحدت بخشیدن دارد. انسان آنچنان موجودی است که در اعماق وجدان و درّاکه خود عاشق عدالت و تقوا و حق است، و این عشق در هر زمان و مکانی به رنگی و به شکلی ظهور و بروز کرده است.

بدین قرار چنین احساس میشود که عامل محرومیت از تمتع یا حاکمیت و محکومیت است که مشخص کننده صف انسانها و مرز واقعی بین آنان است.

تیبورمند، نویسنده و محقق غربی نیز ملتهای امروز جهان را به دو اردوگاه محرومین