است و فهرست خطی آنها برای نگارنده رسیده است، بهطور تفصیل ذکر خواهیم کرد، ان شاء اللَّه.» [1]

عکس العمل ها

برای اینکه درجه خلوص و صمیمیت ایرانیان را نسبت به اسلام کشف کنیم، یک وسیله خوب در دست داریم و آن این است که ببینیم در جریانهای مخالفی که از اوایل قرن دوم هجری در زمینه اصول و مسائل اسلامی رخ داد، ایرانیان چه نوع عکس العملی نشان دادند؛ آیا آنها را تأیید و تقویت کردند یا به مبارزه علیه آنها برخاستند؟.

سه جریان مخالف در آن عصر به چشم میخورد:

یکی جریان زندقه و زنادقه است. زنادقه طبقهای بودند که اوایل قرن دوم ظهور کردند و از ریشه با توحید و سایر اصول اسلامی مخالفت میورزیدند و در تخریب مبانی اعتقادی اسلامی سخت میکوشیدند.

دیگر جریان عنصرپرستی عربی است که امویان سلسله جنبان آن بودند و مهمترین اصل اجتماعی اسلامی را عملًا زیر پا گذاشتند.

سوم شیوع لهو و غنا و عیاشی است که آن نیز به وسیله امویان رایج شد و در زمان عباسیان بیشتر توسعه یافت. این سه جریان به ترتیب مربوط بود به اصول اعتقادی و اصول اجتماعی و اصول اخلاقی و عملی اسلام، و اتفاقاً در هر سه جریان پای ایرانیان در میان است.

منابع و مصادر:

1. سنی ملوک الارض والانبیاء، حمزه اصفهانی.

2. کامل التواریخ، ابن اثیر جزری.

3. تاریخ فرشته، محمدقاسم فرشته استرآبادی.

4. النجوم الزاهرة، ابن تغری بردی.

5. ولاة مصر، کندی.

6. شاهیه نیشابوریه، قاسم علی همدانی، مخطوط.

7. طبقات شاه جهانی، محمد صادق، مخطوط.