تعلیم و تعلم زنان

بااینکه زنان مجموعاً وضع ناگواری داشتهاند، گاهی به جریانات تاریخیای برمیخوریم که نشان میدهد برخی زنان از نظر تحصیلات عالیه مقام شامخی داشتهاند. محققین، یک کتاب حقوقی را که در آن عهد نوشته شده است نام میبرند به نام «مادیگان هزارداذستان» یعنی گزارش هزار فتوای قضایی. قسمتی از این کتاب موجود است و برخی از محققان اروپایی از قبیل بارتلمه آن را ترجمه و چاپ کردهاند. در این کتاب نام گروهی از قضات آن عهد آمده است، و البته منابع حقوقی آن عهد اوستا و زند بوده است. در این کتاب داستانی آمده است مبنی بر اینکه:

«یکی از قضات در موقعی که به محکمه میرفت، پنج زن او را احاطه کردند و یکی از آنها سؤالاتی از او نمود راجع به بعضی از مواد مخصوصه از باب گرو و ضمانت. همینکه به آخرین سؤال رسید قاضی جوابی نداشت.

یکی از زنان گفت: ای استاد، مغزت را از این بابت خسته مکن و بیتعارف بگو نمیدانم. بعلاوه، ما خود جواب آن را در شرحی که «گلوگان اندرز بذ» نوشته است خواهیم یافت.» [1]

آیا این داستان میتواند دلیل بر این باشد که زنان آن دوره از تعلیمات عمومی بهرهمند بودهاند؟.

همانطور که بارتلمه تحقیق کرده است و تحقیقات او درباره حقوق زن در دوره ساسانی مبنای نظریات کریستن سن واقع شده است، در خانوادههای ممتاز، زنان گاهی از تعلیمات عالیه برخوردار بودهاند؛ یعنی اصل «زندگی طبقاتی» در این مورد نیز مانند همه موارد دیگر حکمفرما بوده است. همچنانکه در دوره ساسانی دو تن از دختران خسرو پرویز: پوران دخت و آزرمی دخت برای مدت کوتاهی سلطنت کردند؛ انتخاب آنها به سلطنت به واسطه اعتقاد عظیمی بود که ایرانیان به «تخمه شاهی» داشتند. ایرانیان شاهان خویش را ایزدنژاد میپنداشتند. اردشیر بابکان که سرسلسله ساسانیان است نسب خویش را به شاهان قدیمتر ایران رساند تا از این جهت ایرادی نباشد که چگونه کسی که از «تخمه شاهی» نیست مدعی سلطنت