مردگان بوده است ...» [1]

بحث دیگر درباره نظامات اجتماعی ایران مربوط است به رژیم حکومت ساسانیان. حکومت ساسانیان استبدادی محض بوده است. آنان خود را آسمانی نژاد و مظهر خدا میدانستند و از مردم به کمتر از سجده راضی نمیشدند، و مردم با این وضع خو گرفته بودند. کسانی که بخواهند از این نظر جامعه ایرانی آن روز را مطالعه کنند میتوانند رجوع کنند به کتابهای: تاریخ ادبیات ادوارد براون، جلد اول، ترجمه آقای علی پاشاصالح [2] و کتاب تمدن ایرانی، تألیف جمعی از خاورشناسان، ترجمه دکتر بهنام [3] و تاریخ اجتماعی ایران، تألیف سعید نفیسی، جلد دوم [4] و مخصوصاًایران در زمان ساسانیان، تألیف کریستن سن محقق دانمارکی، ترجمه رشید یاسمی [5] ما فعلًا مقتضی نمیبینیم دراین باره بحثی بکنیم. بعداً در بخش «خدمات ایران به اسلام» اندکی دراین باره بحث خواهیم کرد.

نظام خانوادگی

«در دوره ساسانی چیزی که بیش از همه دستخوش تصرف و ناسخ و منسوخ و جرح و تعدیل موبدان بود «حقوق شخصی» است. مخصوصاً احکام نکاح و ارث به اندازهای پیچیده و مبهم بود که موبدان هرچه میخواستند میکردند و در این زمینه اختیاراتی داشتند که در هیچ شریعتی به روحانیان ندادهاند.» [6]

تعدد زوجات در دوره ساسانی جاری و معمول بوده است. زردشتیان عصر اخیر در صدد انکار این اصل هستند ولی جای انکار نیست، همه مورخین نوشتهاند،