موهبت یا فاجعه؟

بحث ما در این بخش و بخش بعد از آن درباره خدمات متقابل اسلام و ایران است، یعنی خدماتی که اسلام به ایران و ایرانی کرده است و خدماتی که متقابلًا ایران و ایرانی به اسلام کردهاند.

خدمتی که یک کیش یا مسلک به یک ملت میتواند بکند چگونه و از چه نوع است؟ بدیهی است که به صورت برآوردن یک نیاز آنی نیست که مثلًا در یک جنگ نیرو به کمک آنها بفرستد، یا در یک خشکسالی آذوقه وارد کند و یا یک کارخانه برای آنها تأسیس نماید؛ خیلی اساسیتر از اینهاست؛ به این است که تحولی مفید و ثمربخش در اندیشه و روح آنها به وجود آورد، طرز تفکر آنها را در جهت واقع بینی نو کند، اخلاق و تربیت آنها را بهبود بخشد، سنن و نظامات کهنه و دست وپاگیر آنها را براندازد و به جای آنها سنن و نظاماتی زنده جایگزین سازد، ایمانی و ایدهای عالی به آنها الهام نماید، شور و هیجان کار و کوشش و دانش طلبی و نیکوکاری و ازخودگذشتگی در آنها به وجود آورد. وقتی که چنین شد، بالطبع زندگی اقتصادی آنها بهبود مییابد، نیروهای انسانیشان به کار میافتد، استعدادهای علمی، فلسفی، فنی، هنری، ادبیشان میشکفد و بالأخره در همه شؤون آن چیزی که «تمدن» نامیده میشود تکامل صورت میگیرد.

و اما خدمتی که یک ملت به یک کیش و یا مسلک میکند به این است که در