امکان ندارد.

مثل معروفی است که یک کور مادرزاد به عمرش شیربرنج نخورده بود و فقط نام آن را شنیده بود. از کسی پرسید که شیربرنج چیست؟ او شیربرنج را به رنگش تعریف کرد، فکر نکرد که کور مادرزاد که رنگ سرش نمیشود؛ شیربرنج را اگر خواستی تعریف کنی به مزهاش تعریف کن، از آن مزههایی که او چشیده، مثلًا بگو اگر طعم شیر را با طعم برنج و طعم شکر مخلوط کنند [میشود طعم شیربرنج]. پرسید شیربرنج مثل چیست؟ گفت: مثل گردن غاز (چون گردن غاز سفید است به گردن غاز تعریف کرد). گفت گردن غاز چگونه است؟ دست خودش را پیش کشید و گفت: گردن غاز چنین چیزی است. گفت: فهمیدم، پس شیربرنج یک چنین چیزی است.

به کور مادرزاد محال است انسان بتواند بعضی چیزها را بشناساند، چون «من فقد حسّا فقد علما». به کر مادرزاد محال است انسان بتواند صوت، موسیقی یا آهنگ را بشناساند، و همچنین هر کسی که فاقد هر حسی باشد. بنابراین در اینکه حس یکی از مبادی شناخت است شک و تردیدی نیست، ولی آیا حس برای شناخت کافی است؟ نه. وقتی که ما درجات شناخت را بیان میکنیم، خواهیم گفت که چرا حس کافی نیست؛ یعنی حس شرط لازم شناخت هست، اما شرط کافی برای شناخت نیست.

نقش قوه عاقله در شناخت

علاوه بر حواس، انسان نیاز به یک امر و یا امور دیگری دارد. انسان برای شناختن، به نوعی تجزیه و تحلیل و گاهی به انواع تجزیه و تحلیل نیاز دارد. تجزیه و تحلیل، کار عقل است. تجزیه و تحلیلهای عقلی، دستهبندی کردن اشیاء در مقولههای مختلف است. این کار به اصطلاح با تجزیه صورت میگیرد؛ و همچنین است ترکیب کردن به شکل خاصی، که منطق عهدهدار کارهای تحلیلی و کارهای ترکیبی است، و خود این داستانهایی دارد. مثلًا اگر ما فیالجمله با مسائل علمی آشنایی داشته باشیم، به ما اینطور میگویند که فلان چیز از مقوله کمّیت است، فلان چیز از مقوله کیفیت است، در اینجا تغییر کمّی تبدیل به تغییر کیفی شده است، و از این نوع حرفها. این کمیت و کیفیت و امثال اینها یعنی چه؟ ما اشیاء را در مقولههای مختلف دستهبندی کردهایم؛ مثلًا فاصلهها را بر حسب متر، وزنها را بر حسب کیلوگرم و