عارف کامل) را با لحنی دو پهلو و نغز و توأم با «توریه» و «ایهام» اینچنین بیان کرده است:

یعنی در نظر بیآلایش و پاک از محدودیت و پایین نگری پیر، که جهان را به صورت یک واحد تجلّی حق میبیند، همه خطاها و نبایستنیها که در دیدهای محدود آشکار میشود محو میگردد. جهان، ظلّ حق و سایه حق است، ذات حق، جمیل علی الاطلاق و کامل علی الاطلاق است. ظلّ جمیل، جمیل است، محال است که جمیل نباشد. در هر اندام زیبا اگر عضوی را تک و تنها، بدون توجه به اینکه موقعیت عضوی دارد و با یک سلسله اعضای دیگر مجموعاً یک اندام را تشکیل میدهند، مورد توجه قرار دهیم، حقانیت و درستی و کمال او را درک نخواهیم کرد و احیانا فکر میکنیم که اگر به گونهای دیگر بود بهتر بود؛ اما همین که با دیدی گسترده، آن را به عنوان یک عضو در مجموعه یک اندام زیبا ببینیم، نظر ما دگرگون میگردد، و آنچه قبلا نادرست و نبایستنی میپنداشتیم بکلی محو میگردد.

حافظ در بیتی دیگر از همین غزل، همچنانکه عادت او است که در هر غزلی (عموماً یا غالباً و قریب به اتفاق) مقاصد کنایی و استعاری و احیاناً ابهام آمیز و توریه آمیز خود را با بیتی تفسیر کند، مقصود خویش را توضیح داده است:

در مصراع اول این بیت، وصول خویش را به مرحله «عین الیقین» که جهان را مظهر خط و خال و چشم و ابروی او، و هر چیز را در جای خود نیکو میبیند، اعلام میدارد و در مصراع دوم، آرزوی وصول به مرحله «حقّ الیقین» را مینماید.

حافظ در غزلهای دیگر خویش نیز این حقیقت را که عارف پس از وصول به حقیقت، جز کمال و جمال و لطف و زیبایی در تفسیرش نیست، مکرّر بیان کرده است، مانند آنجا که میگوید:

یا میگوید: