سنگر قهرمانی و پرخاشگری

علل و عواملی که قبلًا تحت عناوین نارسایی مفاهیم کلیسایی، نارسایی مفاهیم فلسفی، نارسایی مفاهیم اجتماعی و سیاسی، نقص روشهای تبلیغی و نامساعد بودن جوّ اخلاقی و اجتماعی از آنها یاد شد، یا تنها به گذشته و تاریخ مربوط است و در گرایشهای مادّی عصر ما نقشی ندارد و یا از عوامل مشترک همه عصرهاست و در عصر ما نقش بخصوصی ندارد.

اکنون میخواهیم گرایشهای مادّی عصر خودمان را بررسی کنیم. در عصر ما کم و بیش ماتریالیسم نوعی کشش و جاذبه دارد، البتّه نه از نوع کشش و جاذبهای که در دو قرن پیش از نظر روشنفکری و هماهنگی با علوم داشت. در قرن هجدهم و نوزدهم در اثر همان نارسایی مفاهیم کلیسایی و مفاهیم فلسفی اروپایی، موجی پدید آمده بود مبنی بر اینکه یا علم و دانش و یا مذهب و خدا. امّا طولی نکشید که این موج کاذب درهم شکست و روشن گشت که پوچ و بیاساس است.

جاذبه و کشش ماتریالیسم در عصر ما از ناحیه دیگر است؛ از ناحیه خاصیت انقلابی و پرخاشگری و مبارزه طلبیای است که بدان معروف شده است.

امروز کم و بیش اینچنین در مغز جوانان فرو رفته است که یا باید خداپرست بود و مسالمت جو و عافیت طلب و ساکت و ساکن و بیتفاوت، و یا باید ماتریالیست بود و