عده در نهایت زشتی و یا بیمار تنی هستند. هر یک از این دو گروه در اقلیتند. گروهی که اکثریت را تشکیل میدهند مردمی هستند که از لحاظ سلامت و مرض، و همچنین از لحاظ زیبایی و زشتی متوسّطند، نه سلامتی و اعتدال مزاج مطلق دارند و نه مانند ناقص الخلقهها دچار نقص و بیماری دائم میباشند، نه زیبای زیبا هستند و نه زشت زشت.

از لحاظ روحی و معنوی نیز مردم همین طورند، یک عده شیفته حقیقتند و یک عده دشمن سرسخت آن. گروه سوم متوسّطین و اکثریت هستند که نه مانند گروه اول شیفته و عاشق حقیقتند و نه مانند گروه دوم دشمن و خصم حقیقت. اینان مردمی هستند که به حقیقت نرسیدهاند ولی اگر حقیقت به ایشان ارائه گردد از پذیرش آن سرباز نمیزنند».

به عبارت دیگر از نظر اسلامی و با دید فقهی، آنها مسلمان نیستند ولی از لحاظ حقیقت، مسلم میباشند، یعنی تسلیم حقیقتند و عناد با آن ندارند.

بوعلی پس از این تقسیم میگوید:

و استوسع رحمة اللّه.

«رحمت الهی را وسیع بدان و آن را در انحصار یک عده معدود مشمار». [1]

صدر المتألّهین در مباحث خیر و شرّ «اسفار» از جمله اشکالات آنجا این مطلب را ذکر میکند که:

«چگونه میگویید خیر بر شر غلبه دارد و حال آنکه وقتی که به انسان که اشرف کائنات است نظر میافکنیم میبینیم اکثر انسانها از لحاظ عمل گرفتار اعمال زشت، و از لحاظ اعتقاد دچار عقاید باطله و جهل مرکباند و اعمال زشت و اعتقادات باطله، امر معاد آنها را ضایع، و آنان را مستحق شقاوت میگرداند. پس عاقبت نوع انسان که ثمره و گل سرسبد هستی است شقاوت و بدبختی است».

صدر المتألّهین در جواب این اشکال اشاره به سخن بوعلی میکند و میگوید:

«مردم در آن جهان از نظر سلامت و سعادت مانند این جهان از نظر سلامتند.

همانطوری که در این جهان سالم سالم و زیبای زیبا و همچنین بیمار بیمار و زشت زشت در اقلیتند، و اکثریت با متوسّطان است که سالم نسبی میباشند؛ در آن جهان نیز کمّلین که به تعبیر قرآن «السّابقون» میباشند و همچنین اشقیا که به تعبیر قرآن «اصحاب الشمال» میباشند اندکند و غلبه با متوسطان است که قرآن کریم آنها را «اصحاب الیمین» میخواند.»