اگر از انسان عمل خیری با همه شرایط حسن فعلی و فاعلی صادر شود و از طرف دیگر انسان در برابر حقیقت، خصوصا حقیقتی که از اصول دین بشمار میرود لجاج ورزد و عناد به خرج دهد، در این صورت آیا آن عمل که در ذات خود خیر و ملکوتی و نورانی بوده و از جنبه بعد الهی و ملکوتی نقصی نداشته، به واسطه این لجاج و عناد و یا به سبب یک حالت انحرافی روحی دیگر نابود میگردد یا نه؟ در اینجا مسأله «آفت» مطرح است.

ممکن است عملی، هم دارای حسن فعلی باشد و هم دارای حسن فاعلی، و به تعبیر دیگر هم پیکر صحیح داشته باشد و هم روح و جان سالم، هم از وجهه ملکی و طبیعت خیر باشد و هم از وجهه ملکوتی، ولی در عین حال از نظر ملکوتی به خاطر آفت زدگی تباه و پوچ گردد، همچون بذری سالم که در زمین مساعد پاشیده میشود و محصول هم میدهد ولی قبل از اینکه مورد استفاده قرار گیرد دچار آفت میگردد، ملخ یا صاعقهای آن را نابود میسازد. قرآن کریم این «آفت زدگی» را «حبط» مینامد.

«آفت زدگی» اختصاص به کفّار ندارد، در اعمال نیک مسلمانان نیز ممکن است پیش آید. ممکن است یک مسلمان مؤمن، در راه خدا و برای خدا به فقیر مستحقّی صدقه بدهد و صدقه او مورد قبول واقع گردد ولی بعد آن را با منّت گذاشتن بر او و یا با نوعی آزار روحی دیگر به او، نیست و نابود گرداند و تباه سازد.

قرآن کریم میفرماید:

یا ایها الّذین آمنوا لا تبطلوا صدقاتکم بالمنّ و الاذی [1].

«ای کسانی که ایمان آوردهاید صدقات خویشتن را با منّت نهادن و آزار رساندن باطل نکنید.»

یکی دیگر از آفات اعمال خیر «حسد» است؛ چنانکه فرمودهاند:

انّ الحسد لیأکل الحسنات کما تأکل النّار الحطب [2].

«حسد ورزیدن اعمال خیر انسان را میبلعد و میخورد آنچنان که هیزم، آتش را.»

یکی دیگر از آن آفات، «جحود» یعنی حالت «ستیزهگری» با حقیقت است.

جحود یعنی اینکه آدمی حقیقت را درک کند و در عین حال با آن مخالفت کند. به