فراتر نمیرود نیست، از بحث گذشته نظر ما درباره آنها از نظر منطق اسلام روشن شد. بحث ما در این فصل درباره آن نیکوکارانی است که به مبدأ و معاد ایمان دارند و طبعاً میتوانند در عمل آهنگ بالا کنند و برای مقصدی ماوراء مادیات عمل نمایند.

گفته میشود که ادیسون و پاستور از این گونه مردمانند؛ گفته میشود آنان مردمی مذهبی بودهاند و دارای انگیزههای خداپرستانه بودهاند، یعنی آنان درکارهایشان درست مانند متدینین مسلمان، برای رضای الهی و به انگیزه خدایی اقدام میکردهاند؛ اینها در حقیقت مسیحیانی هستند که مسیحی نیستند، زیرا اگر مسیحی واقعی باشند و به اصول موجود مسیحیت مؤمن و معتقد باشند، مسیح را خدا میدانستند و طبعاً امکان نداشت که موحّد واقعی باشند؛ دانشمندان امروز مسیحی شاید کمتر به خرافات تثلیث معتقد باشند.

برای پاسخ به این قسمت باید دید ایمان به نبوّت و امامت از چه نظر لازم است؟

و چرا باید شرط قبول اعمال باشد؟

به نظر میرسد دخالت ایمان به انبیاء و اولیاء خدا در پذیرش اعمال از دو جهت است:

یکی اینکه معرفت آنان برمیگردد به معرفت خدا. در حقیقت شناختن خدا و شؤون او بدون معرفت اولیاء خدا کامل نمیگردد؛ به عبارت دیگر اینکه: شناختن خدا بطور کامل شناختن مظاهر هدایت و راهنمایی است.

دیگر اینکه شناختن مقام نبوّت و امامت از این نظر لازم است که بدون معرفت آنان، بدست آوردن برنامه کامل و صحیح ممکن نیست.

فرق بزرگ بین یک نفر مسلمان نیکوکار و یک نفر کافر نیکوکار این است که کافر نیکوکار از آن جهت که دارای برنامه صحیح و درست نیست، احتمال موفقیتش ناچیز است؛ ولی یک نفر مسلمان از آن جهت که خود را به دینی تسلیم کرده است که برنامهای جامع و صحیح دارد، اگر برنامه خویش را درست و صحیح اجرا کند موفقیتش قطعی است. عمل صالح، تنها احسان به خلق نیست؛ تمام واجبات و محرّمات و مکروهات و مستحبّات، جزء برنامه عمل صالح است. مسیحی متدینی که به خاطر دوری از اسلام فاقد برنامه صحیح است از مواهب عظیم این برنامه محروم است، زیرا ممنوعاتی را که نباید، مرتکب میشود؛ مثلًا شراب نباید بنوشد و مینوشد.

میدانیم که ممنوعیت شراب به واسطه زیانهای فردی و اجتماعی و روحی آن است و طبعاً آن که شراب مینوشد زیانهای شراب به او میرسد و از این نظر مانند کسی است که از راهنمایی پزشک محروم است و به واسطه این محرومیت، کاری میکند که پیش