عذاب اخروی

مجازاتهای جهان دیگر، رابطه تکوینی قویتری با گناهان دارند. رابطه عمل و جزا در آخرت نه مانند نوع اول، قراردادی است و نه مانند نوع دوم از نوع رابطه علّی و معلولی است، بلکه از آن هم یک درجه بالاتر است. در اینجا رابطه «عینیت» و «اتّحاد» حکمفرماست؛ یعنی آنچه که در آخرت به عنوان پاداش یا کیفر به نیکوکاران و بدکاران داده میشود تجسّم خود عمل آنهاست.

قرآن کریم میفرماید:

یوم تجد کلّ نفس ما عملت من خیر محضراً و ما عملت من سوء تودّ لو انّ بینها و بینه امدا بعیدا [1].

«روزی که هر کس آنچه از کار نیک یا زشت انجام داده است حاضر میبیند، آرزو میکند که کاش بین او و بین کار زشتش مسافت درازی فاصله میبود».

در جای دیگر میفرماید:

و وجدوا ما عملوا حاضرا و لا یظلم ربّک احدا [2].

«آنچه را که انجام دادهاند حاضر مییابند و پروردگار تو به احدی ستم نمیکند».

در جای دیگر میفرماید:

یومئذ یصدر النّاس اشتاتا لیروا اعمالهم، فمن یعمل مثقال ذرّة خیرا یره، و من یعمل مثقال ذرّة شرّا یره [3].

«در این روز مردم گروه گروه بیرون میآیند تا در نمایشگاه اعمال، اعمال آنها به آنها ارائه داده شود. پس هر کس هموزن یک ذرّه، کار نیک کند آن را میبیند و هر کس هموزن یک ذرّه، کار زشت کند میبیند».