و ناخن هم فهم دارد و حتی سخن میگوید. در قیامت بر دهانها مهر زده میشود و هر عضوی خودش کارهایی را که انجام داده است بازگو میکند.

از زبان پرسش نمیشود تا با دروغگویی پرده پوشی کند. هر عضوی در آنجا ناطق میگردد، خودش کارهای خود را شرح میدهد.

قرآن کریم میفرماید:

الیوم نختم علی افواههم و تکلّمنا ایدیهم و تشهد ارجلهم بما کانوا یکسبون [1].

«امروز بر دهانهایشان مهر میزنیم و دستهایشان با ما سخن میگویند و پاهایشان گواهی میدهند که چه انجام دادهاند».

در جای دیگر، مکالمه و مشاجره انسانها را با اعضاء و جوارح خودشان ذکر میکند:

و قالوا لجلودهم لم شهدتم علینا؟ قالوا انطقنا اللّه الّذی انطق کلّ شیء [2].

پس از بیان این مطلب که در قیامت گوش و چشم مجرمین و دیگر اندامهایشان علیه آنها گواهی میدهند، مشاجرهای را که بین آنان در میگیرد چنین شرح میدهد:

«و به پوستهای بدنشان میگویند چرا به ضرر ما شهادت دادید؟ پاسخ میدهند: خدا ما را ناطق ساخت، خدایی که هر چیز را به سخن آورده است.»

آری، زندگی در جهان آخرت خالص است، آمیخته به موت نیست، از عنصر کهنگی و فرسودگی و مرگ و فنا در آنجا خبر و اثری نیست؛ بر آن جهان، جاودانگی حکمفرماست.

3. کشت و درو. سومین تفاوت دنیا و آخرت این است که اینجا خانه کشت کردن و تخم پاشیدن است و آنجا خانه بهرهبرداری و درو کردن. در آخرت، عمل نیست، مقدّمه نیست، هر چه هست محصول و نتیجه است، مانند روزی است که نتیجه امتحانات دانش آموزان اعلام میگردد. اگر دانش آموزی در وقت امتحان اعلام کند که به من مهلت درس خواندن بدهید و یا در وقت اعلام نتیجه تقاضا کند که اکنون از