خوشبختی صفحات بیروح آن را تشکیل میدهد؛ زیرا این دورهها ادوار توافق بودهاند و چنین رضایت و خرسندی گرانبار، سزاوار یک مرد نیست. تاریخ در ادواری درست شده است که تناقضات عالم واقع به وسیله پیشرفت و تکامل حل شده است.» [1]

قرآن کریم برای بیان تلازم سختیها و آسایشها میفرماید:

فانّ مع العسر یسرا، انّ مع العسر یسرا [2].

«پس حتما با سختی، آسانیی است، حتما با سختی آسانیی است».

قرآن نمیفرماید که بعد از سختی، آسانیی است؛ تعبیر قرآن این است که با سختی، آسانیی است، یعنی آسانی در شکم سختی و همراه آن است؛ و به قول مولوی: «ضد اندر ضد پنهان مندرج».

اینجا نکته لطیفی هست که فهم آن به نقل تمام آیات این سوره بستگی دارد:

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم الم نشرح لک صدرک. و وضعنا عنک وزرک. الّذی انقض ظهرک. و رفعنا لک ذکرک. فانّ مع العسر یسرا. انّ مع العسر یسرا. فاذا فرغت فانصب. و الی ربّک فارغب [3].

روی سخن با شخص پیغمبر اکرم (صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) است. این سوره، خاصّ آن حضرت است:

«به نام خدای رحمان رحیم».

«آیا به تو، سعه صدر ندادیم؟ باری که پشت تو را خم کرده بود از دوشت برگرفتیم، آوازهات را بلند ساختیم؛ پس:

حتماً با سختی آسانیی همراه است، حتماً با سختی آسانیی قرین است. پس زمانی که آسوده شدی به کوشش پرداز و بسوی پروردگار خویشتن متوجه شو.»