دیوان حافظ «شاهد» زیاد آمده، شراب و شاهد اینقدر آمده که الی ماشاء اللَّه، که دیگر احتیاجی ندارد نمونه بیاوریم؛ مثل کلمه میو میپرستی و این چیزهاست که آن هم اینقدر هست که دیگر احتیاجی به اینکه ما شعری بخواهیم برایش بخوانیم نیست.

اینهایی که حافظ را به این شکل توجیه کردهاند میگویند بله، حافظ شاهدباز بوده، اهل عشق بوده و باید هم باشد؛ و بعضی کار را به آنجا رساندهاند که حتی خصوصیات عشق بازیهای حافظ را هم خواستهاند از روی شعرهایش به دست آورند. یکی از همین نویسندگان این گونه، در کتابی که اخیراً منتشر شده چنین استنباط کرده است که حافظ در مسئله عشق و زن و این حرفها خلاصه آن شهامتی را که یک آدم جسور باید داشته باشد نداشته (میگویند:«الْحَیاءُ مانعُ الرِّزْق»خجالتی بودن خلاصه مانع رسیدن است؛ آدم اگر بخواهد برسد باید پررو هم باشد). او چنین استنباط کرده که حافظ در مسئله زن کم رو بوده، هم یک دل پر عشقی داشته و هم آن حالت جسوری را نداشته و زنها هم از اینجور مردها بدشان میآید، زن هم مردی را میخواهد که جسور و پررو باشد و از این جهت این بیچاره همیشه در سوز و گداز بوده و کمتر به عشق خودش میرسیده است، و او چنین استنباط کرده که گاهی زنها هم سر به سر او میگذاشتند. ولی در اینجا مطلب دیگری هست که همه مفسرانِ این گونه حافظ سکوت کردهاند و آن این است که اصلًا آیا در همه دیوان حافظ دلیلی هست که آن شاهدی که حافظ میگوید زن بوده؟ آیا زن بوده یا بچه بوده؟ درباره این، دیگر این مفسران سکوت کردهاند. اتفاقاً اگر بنا باشد که تفسیر همین ظواهر را بگیریم، بدون شک شاهد حافظ بچه بوده و اساساً یک جا هم ما دلیل نداریم که شاهد حافظ زن بوده. همان شاخ نباتی هم که برایش ساختهاند از تیپ بچهها بوده. در بعضی اشعارش تعبیر «مغبچه» دارد. این دیگر