سکوت کرده است.

حافظ از نگاه تاریخ

حافظ را در زمان خودش چگونه شخصی میشناختهاند؟ اتفاقاً حافظ در زمان خودش به گونهای شناخته میشده است که جنبههای دیگرش، هم بر جنبه شاعریاش غلبه داشته است، هم بر جنبه عارف بودن و درویش بودن؛ یعنی او را به صورت یک شاعر حرفهای نمیشناختهاند و حافظ هم زیاد شعر نگفته است.

شعرهایی که واقعاً از حافظ است و میشود ثابت کرد که از اوست، بر ایام عمر حافظ که تقسیم کردهاند- یک وقتی آقای محیط طباطبائی این را بیان میکرد- شاید در ماه یک غزل گفته باشد. او غیر از شاعرهای دیگری مثل نظامی یا فردوسی و حتی مولوی است، اینها به شاعر بودن در زمان خودشان بیشتر شناخته میشدهاند. البته شعر حافظ با همه کمی، در همان زمان خودش شهرت پیدا کرده و نه تنها از دروازههای شیراز بیرون رفته بلکه از دروازههای ایران بیرون رفته است، ولی به هر حال شعر زیاد نگفته و در زمان خودش هم به نام یک شاعر معروف نبوده، همچنان که در زمان خودش به عنوان یک درویش و یک صوفی حرفهای هم معروف نبوده است. متصوّفه مردم پنهانی نبودهاند، سلسلهها و رشتهها داشتهاند، استادهایشان همه مشخص بوده، این شیخش آن بوده، آن شیخش آن دیگری بوده، که سلسلههای صوفیه را نوشتهاند. و بعلاوه شما میبینید که اینها اغلب در لباس و در «زی» با دیگران تفاوت داشتهاند، کلاهشان کلاه مخصوصی بوده، و در عصرهای اخیر کشکول و تبرزین و اینجور چیزها بوده، سر نمیتراشیدهاند، به قول خود حافظ «نه هر که سر بتراشد قلندری داند». ظاهراً حافظ حتی زی تصوف هم نداشته؛ اگرچه گاهی در تعبیرات خودش مثلًا میگوید: «حافظ این خرقه پشمینه بینداز و